Nhiều rào cản khi thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học

Với sự tham gia của nhiều chuyên gia trong nước và quốc tế, hội thảo đã chia sẻ các bài học kinh nghiệm và mô hình thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học của Hàn Quốc, Đức, Úc… Hội thảo cũng cung cấp một cái nhìn đầy đủ về hiện trạng hoạt động thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học ở Việt Nam; những chính sách, lỗ hổng, rào cản khiến cho việc đưa kết quả nghiên cứu từ phòng thí nghiệm ra thị trường gặp khó khăn. Đồng thời, hội thảo cũng giới thiệu và đề xuất một số mô hình nhằm thương mại hóa kết quả nghiên cứu phù hợp với quy mô các trường đại học (ĐH), viện nghiên cứu ở Việt Nam.

Hiện nay, ở các trường ĐH, việc dạy học vẫn là nhiệm vụ hàng đầu. Trong những năm gần đây, chủ trương áp dụng cơ chế tự chủ của Chính phủ đối với các trường đã thúc đẩy các cơ sở giáo dục bậc cao này tiệm cận với cơ chế thị trường. Các trường phải quan tâm đến việc tạo được các sản phẩm, dịch vụ tốt cho thị trường từ nguồn lực sẵn có. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều rào cản về chính sách, nhận thức, thói quen, kiến thức liên quan đến bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ… Ở cấp trường, công nghệ dừng lại ở phòng thí nghiệm nên rủi ro cao khi triển khai ứng dụng hoặc các trường ĐH còn xem nhẹ việc nghiên cứu những đề tài, giải pháp có giá trị đối với sự phát triển của kinh tế - xã hội. Riêng tại TP.HCM, hiện tại việc sáng chế được thương mại hóa tương đối khả quan nhưng chỉ mới tập trung một số trường như: ĐH bách khoa (ĐH quốc gia TP.HCM), ĐH nông lâm TP.HCM, ĐH công nghiệp TP.HCM... Tuy nhiên, sức lan tỏa thương mại hóa cũng chưa đạt kết quả như mong muốn.

Theo ThS. Nguyễn Minh Huyền Trang, phó giám đốc phụ trách Trung tâm sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ, ĐH quốc gia TP.HCM, sản phẩm của các doanh nghiệp Việt Nam không đáp ứng được chất lượng và không phong phú về mẫu mã dẫn đến sức cạnh tranh thấp. Nếu xác định các kết quả nghiên cứu phải đảm bảo 3 yếu tố đó là: tính mới, tính sáng tạo và tính ứng dụng trong thực tiễn, được thể hiện ở số lượng đơn đăng ký sở hữu trí tuệ nói chung và số đơn đăng ký sáng chế nói riêng như hiện nay thì sẽ không phản ánh đúng tiềm năng của các trường, viện.

Cũng theo ThS. Huyền Trang, quá trình chuyển giao công nghệ giữa ĐH - doanh nghiệp đang là vấn đề còn nhiều bất cập, hạn chế và là vấn đề rất cấp thiết trong phát triển nghiên cứu khoa học. Nguyên nhân đến từ các bên nhưng tập trung nhiều có thể kể đến là: thủ tục liên quan đến việc đăng ký sáng chế không thuận lợi; tư duy cũ (bán cái có sẵn chứ chưa phải bán cái mà doanh nghiệp cần); chưa chủ động và tích cực trong việc thương mại hóa kết quả nghiên cứu ở quy mô đơn vị; còn thiếu những công trình, sản phẩm khoa học và công nghệ có tính ứng dụng cao; tài sản trí tuệ chưa được quản lý và khai thác hợp lý.

Về phía các doanh nghiệp vẫn chưa chủ động đầu tư nghiên cứu để tạo ra sản phẩm đột phá, đổi mới sáng tạo và cũng chưa thật sự “cởi mở” với trường ĐH khi đề xuất những đặt hàng về nghiên cứu hỗ trợ, cải tiến trong hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị. 90% doanh nghiệp của Việt Nam hiện là doanh nghiệp vừa và nhỏ với quy trình sản xuất đơn giản, tài chính hạn chế, vì thế khó có điều kiện liên kết và năng lực để doanh nghiệp đổi mới công nghệ...

Ông Huỳnh Kim Tước - giám đốc điều hành SIHUB, kiến nghị, các trường ĐH cần định vị vai trò nguồn thu từ nghiên cứu trong mục tiêu hoạt động, xây dựng văn hóa sáng tạo và kinh doanh khoa học và công nghệ trong nhà trường. Cần đưa chương trình đào tạo về sáng tạo, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, kinh doanh vào các cấp đào tạo trong nhà trường; thiết kế mô hình phù hợp cho chuyển giao, thương mại hóa kết quả nghiên cứu; đào tạo, nâng cao năng lực, kỹ năng quản trị về thương mại hóa kết quả nghiên cứu và tài sản từ nghiên cứu; tăng cường hợp tác quốc tế…