Nhiều nhà ở xã hội không cho thuê được, do người dân chỉ muốn mua nhà

Phần lớn công nhân lao động đang ở trọ

Phát biểu khai mạc, nhà báo Lê Xuân Sơn, Tổng biên tập báo Tiền Phong, dẫn chứng khảo sát của Tổng LÐLÐ Việt Nam, phần lớn công nhân lao động (CNLÐ) trong các KCX, KCN là người ngoại tỉnh. Tuy nhiên, nhà ở cho CNLÐ tại khu vực này hiện mới chỉ đáp ứng khoảng 28% nhu cầu thuê, mua. Còn lại, phần lớn CNLÐ đang phải ở trọ tại các nhà dân với điều kiện sống rất thấp, ảnh hưởng sức khỏe, tác động xấu đến năng suất lao động. Đây cũng là bức tranh chung của công nhân lao động vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Ông Nguyễn Trọng Ninh cho biết, theo báo cáo của các địa phương thì nhu cầu nhà ở của công nhân khu công nghiệp, tính đến đầu năm 2018 có khoảng 1,2 triệu công nhân khu công nghiệp có nhu cầu về chỗ ở, dự kiến đến năm 2020 vào khoảng 1,7 triệu người. Trong đó, lao động ngoại tỉnh chiếm trên 50% tổng số lao động đang làm việc trong các KCN, nhiều nhất là tỉnh Bình Dương (hơn 90%), TP.HCM (63%), Đồng Nai (60%), Hà Nội (59%)…

Riêng đối với dự án nhà công nhân hiện nay đã hoàn thành 100 dự án (DA), quy mô xây dựng khoảng 41.000 căn, tổng diện tích khoảng 2.050.000 m2 , bố trí cho khoảng 330.000 người lao động (mới chỉ đáp ứng khoảng 28 % so với nhu cầu; đang tiếp tục triển khai 73 DA, với khoảng 88.000 căn hộ (khoảng 704.000 chỗ ở).

Vấn đề khó khăn lớn nhất hiện nay đó là sau khi gói tín dụng cho vay ưu đãi 30.000 tỷ đồng kết thúc, nhưng ngân sách nhà nước chưa bố trí được nguồn vốn để cấp bù lãi suất cho các ngân hàng thương mại để cho vay nhà ở xã hội theo quy định của Luật nhà ở và Nghị định số 100/2015/NĐ-CP của Chính phủ; hiện nay ngân sách nhà nước mới chỉ bố trí được gần 1.200/9.000 tỷ cho Ngân hàng chính sách xã hội.

Theo báo cáo của các địa phương, hiện có tới 226 dự án nhà ở xã hội đang triển khai, quy mô xây dựng khoảng 182.200 căn, hầu hết đang bị chậm tiến độ hoặc tạm dừng thi công, thậm chí có nhiều chủ đầu tư dự án đang xin chuyển đổi sang làm nhà ở thương mại, số lượng nhà ở xã hội cung ứng ra thị trường thời gian gần đây rất hạn chế.

Nhiều địa phương chưa quan tâm đúng mức đến phát triển nhà ở xã hội, cụ thể là: chưa đưa chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm, hàng năm theo quy định của pháp luật. Trong quy hoạch đô thị, khu công nghiệp chưa xác định rõ quỹ đất cho phát triển nhà ở xã hội, chưa thực hiện nghiêm quy định dành 20% quỹ đất trong các dự án nhà ở thương mại để phát triển nhà ở xã hội, dẫn đến thiếu quỹ đất sạch để triển khai các dự án nhà ở xã hội. Chưa quan tâm hỗ trợ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật trong và ngoài hàng rào các dự án nhà ở xã hội từ nguồn ngân sách địa phương. Chưa sử dụng nguồn tiền thu được từ 20% quỹ đất trong các dự án khu đô thị, dự án nhà ở thương mại có quy mô sử dụng đất dưới 10 ha để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội trên địa bàn theo quy định…

Về phía các doanh nghiệp, hầu hết doanh nghiệp kinh doanh bất động sản chưa quan tâm, tích cực tham gia đầu tư nhà ở xã hội do vướng mắc về thủ tục; lợi nhuận bị khống chế. Các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trong khu công nghiệp chưa quan tâm đến nhà ở cho công nhân, người lao động của mình thông qua việc mua, thuê nhà ở, xây dựng nhà ở xã hội để cho công nhân thuê, mặc dù Luật nhà ở cho phép chi phí mua, thuê, xây dựng nhà ở xã hội cho công nhân thuê được tính là chi phí hợp lý trong giá thành sản xuất khi tính thuế thu nhập của doanh nghiệp.

Phát triển các nguồn vốn vay ưu đãi đối với công nhân lao động

Ông Nguyễn Hoàng Minh, phó giám đốc Ngân hàng Nhà nước chi nhánh TP.HCM đưa ra một số giải pháp, đó là cần xây dựng và định hướng chiến lược phát triển nhà ở dài hạn. Thứ hai là xây dựng cơ chế, chính sách phát triển các nguồn vốn vay ưu đãi đối với công nhân lao động hỗ trợ tạo lập nhà ở, đồng thời tạo hiệu ứng lan tỏa đối với thị trường. Cùng với định hướng chiến lược quy hoạch và phát triển dài hạn về nhà ở, Chính phủ cũng như chính quyền địa phương các tỉnh thành cần xây dựng các chính sách vay vốn ưu đãi với cơ chế quy định phù hợp, hỗ trợ chủ đầu tư xây dựng các dự án nhà ở xã hội và công nhân lao động có nguồn hỗ trợ tài chính để mua nhà.

Điển hình giai đoạn từ 2013 - 2016, chương trình hỗ trợ nhà ở gói 30.000 tỷ đã tạo ra một nguồn vốn tín dụng giá rẻ cho người dân và doanh nghiệp được tiếp cận một cách hiệu quả với lãi suất 6%/năm trong năm 2013 và giảm xuống còn 5%/năm kể từ năm 2014. Với hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ của chương trình này, nhiều hình thức ưu đãi vay vốn để tạo lập nhà ở khác nhau đã được các tổ chức tín dụng nhân rộng và thực hiện tùy thuộc vào năng lực nguồn vốn và định hướng phát triển của từng ngân hàng, không phụ thuộc vào nguồn tái cấp vốn của Ngân hàng Nhà nước, tạo thêm nhiều phân khúc khách hàng được hỗ trợ tạo lập nhà ở đa dạng hơn, nhân rộng hiệu quả hỗ trợ nhà ở trên cả nước.

Thứ ba là phát triển đồng bộ quy hoạch nhà ở và các tiện ích công như trường học, bệnh viện, giao thông, siêu thị, giải trí… tạo dựng môi trường thích hợp cho công nhân lao động an cư, nâng cao chất lượng cuộc sống của người lao động, đảm bảo an sinh xã hội.