Nhiều học sinh hay bị bạn trêu chọc

Những mối quan hệ giao tiếp xã hội đầu tiên

Bước chân vào trường tiểu học, HS lớp 1 bắt đầu thiết lập các mối quan hệ xã hội trong nhà trường, quan hệ với thầy, cô giáo, cán bộ nhân viên của trường, với bạn cùng lớp, cùng trường và tập thể. Qua đó, các em thiết lập và vận hành được mối quan hệ với bạn, với thầy cô, nhờ vậy mà tìm được sự bình yên trong đời sống tình cảm để vượt qua những khó khăn trong cuộc sống nhà trường, đặc biệt là việc học tập. Hơn thế, nhờ đó, các em hiểu nhau, có được những ấn tượng tốt về nhau, có tình cảm với nhau. Giao tiếp góp phần to lớn trong việc hình thành và phát triển khả năng hợp tác, tinh thần cộng đồng trách nhiệm để hoàn thành những nhiệm vụ chung của tổ, tập thể lớp...

Nhìn chung, giao tiếp của các em còn đơn giản và mang tính chất cảm xúc. Hình thức giao tiếp chủ yếu của các em là giao tiếp trực tiếp bằng hành động với vật thể (cho quà, trao đổi sách báo, cho mượn đồ dùng học tập...), bằng cử chỉ, hành vi và bằng ngôn ngữ.

Theo cảm nhận của HS đầu lớp 1, biểu hiện khó khăn nhất trong việc thiết lập các mối quan hệ giao tiếp với bạn là không dám hỏi bài bạn mỗi khi không hiểu, tiếp theo là cảm nhận của HS về việc các bạn trong lớp không thích chơi cùng, xếp thứ ba là việc bị bạn trêu chọc. “Sợ chơi với bạn” là biểu hiện ít gặp. Tìm hiểu lý do vì sao “các bạn trong lớp không thích chơi cùng”, nhóm nghiên cứu nhận thấy, đầu lớp 1 là giai đoạn các em HS đang tìm hiểu nhau về mọi mặt, ví dụ: bạn có học giỏi không, bạn có ngoan không, bạn có sạch sẽ không, bạn có hay nhường nhịn mỗi khi chơi không… Quá trình tìm hiểu lẫn nhau phải cần có một thời gian các em mới chọn ra được bạn chơi mà mình thích và sau đó rất có thể sẽ là bạn thân. Khi được hỏi “Vì sao con lại nghĩ rằng bạn không thích chơi với con?”, có nhiều lý do đưa ra, nhưng chủ yếu là: không làm theo ý bạn (28,8%), bạn không thích con (25%) (vì sao bạn không thích thì con không biết), cãi nhau (9,1%)…

Một số học sinh không muốn chơi với bạn

Mặc dù số HS có nhu cầu chơi cùng bạn chiếm đa số (95,6%), nhưng vẫn có 4,4% HS không muốn chơi cùng các bạn. Tìm hiểu về vấn đề này, nhóm nghiên cứu đã tham gia dự giờ một số lớp học với một số buổi học và giờ ra chơi. Kết quả cho thấy, một số em biểu hiện không có nhu cầu vui chơi. Cụ thể, các em cứ quanh quẩn ở bàn của mình, đọc truyện hoặc ngồi một chỗ xem các bạn chơi, trông đồ cho các bạn... Qua trò chuyện, các em cho biết những lý do chủ yếu sau đây làm không thích chơi với bạn: không thích ra chơi vì các bạn hay xô đẩy, không thích chơi vì sợ bạn bắt nạt, thích ngồi xem các bạn chơi thôi, sợ chơi nhiều ra mồ hôi làm bẩn quần áo, chỉ thích chơi với anh chị lớp lớn vì các anh chị ấy hay nhường nhịn...

Những câu trả lời ngắn gọn của các em cũng ẩn chứa những thông điệp đáng quan tâm. Thứ nhất, các em không dám chơi vì sợ (sợ bẩn, sợ bạn). Thứ hai, các em thích chơi với anh chị lớn hơn để mong mình được nhường nhịn, che chở. Điều này có thể là do các em không tự tin vào bản thân hoặc không chấp nhận thực tế mình đã là HS mà vẫn muốn bé bỏng để được nuông chiều. Thứ ba, các em sống khép mình, đặc biệt là những em hướng nội.

Trong vui chơi với bạn, các bạn nam có thể đánh nhau hoặc cãi nhau xong một lúc lại chơi với nhau. Nhưng con gái khi đã “te” (không chơi) thì có khi phải mất một vài hôm mới chơi lại, thậm chí có thể nghỉ chơi luôn. Có khi chỉ vì những lý do rất vụn vặt cũng làm các em gái thích chơi với bạn này mà không chơi với bạn khác. Ví dụ: “Con thích chơi với Thư bởi bạn ấy có hai bím tóc xinh, con không thích chơi với Trí bởi vì Trí chơi với Lộc mà Lộc thì hay bắt nạt con”. Như vậy, sự nhút nhát, e ngại hay “cố chấp” là những nguyên nhân cản trở các em gái trong quá trình giao tiếp.

Khu vực sinh sống của HS cũng có tác động nhất định, cụ thể: HS nông thôn thường “đánh nhau với bạn”, “trêu chọc bạn”, “sợ chơi với bạn” và thường không được các bạn trong lớp chơi cùng hơn là HS thành phố.