NGND.GS.TS.Nguyễn Ngọc Giao – Một nhà khoa học tài năng đã ra đi mãi mãi

NGND.GS.TS. Nguyễn Ngọc Giao có trên 55 năm đứng trên bục giảng và là nhà khoa học có nhiều đóng góp trong ngành khoa học vật lý. Ông là một nhà giáo tận tâm, một nhà khoa học tài năng, luôn trăn trở với nền giáo dục nước nhà...

Nhà giáo tâm huyết với nghề

GS.TS.NGND Nguyễn Ngọc Giao sinh năm 1939 tại Sài Gòn. Thời niên thiếu, ông học Trường trung học Pétrus Ký (nay là Trường Lê Hồng Phong). Ông tập kết ra Bắc tháng 12-1954. Sau khi hoàn thành chương trình trung học phổ thông tại các trường phổ thông cấp III và Trường Nguyễn Trãi ở Hà Nội, ông trở thành sinh viên khoa vật lý, Trường đại học tổng hợp (ĐHTH) Hà Nội, vào năm 1958. Sau khi tốt nghiệp, ông được tuyển chọn làm cán bộ giảng dạy bộ môn vật lý lý thuyết, khoa vật lý của Trường ĐHTH Hà Nội và bắt đầu sự nghiệp giảng dạy từ 1961 đến nay.

Để chuẩn bị đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật có trình độ cao cho miền Nam, năm 1968, ông được cử sang làm nghiên cứu sinh (NCS) tại Trường đại học tổng hợp quốc gia Matxcơva (MGU) ở Liên Xô. Người hướng dẫn ông làm luận văn chính là GS. D.D. Ivanenko, nhà vật lý nổi tiếng thế giới, một trong hai nhà vật lý vào đầu những năm 20 của thế kỷ XX, đã đề xuất về sự tồn tại của hạt nơtron trong hạt nhân nguyên tử. Tháng 1 năm 1972, ông bảo vệ thành công luận án tiến sĩ và trở thành một trong những người đầu tiên nhận bằng PhD ở Liên Xô, theo mô hình Anh - Mỹ. Năm 1973 – 1974, ông tiếp tục được cử sang Matxcơva làm thực tập sinh cao cấp tại MGU, sau đó giảng dạy ở Trường ĐHTH Hà Nội đến ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng.

Tháng 9-1975, ông được cử về công tác tại Trường đại học khoa học Sài Gòn, về sau là Trường ĐHTH TP. HCM. Ngoài công tác giảng dạy, ông vừa đảm nhiệm chức vụ phó chủ nhiệm khoa, đến năm 1986 là chủ nhiệm khoa vật lý, sau khi nhận học hàm phó giáo sư năm 1984. Năm 1990, ông là hiệu trưởng Trường ĐHTH TP. HCM và đến 1992 ông được phong giáo sư. Khi ĐHQG TP.HCM được thành lập, ông được bổ nhiệm làm Phó giám đốc phụ trách công tác nghiên cứu khoa học và quan hệ quốc tế. Trong hơn 10 năm (1990 – 2001), GS.TS.Nguyễn Ngọc Giao là Uỷ viên Hội đồng tổ chức các trường đại học khối Pháp ngữ AUPELF-UREF (Conseil d’ Administration), nay là AUF. Từ 2000 – 2003, ông là chủ tịch Tổ chức đại học khối Pháp ngữ khu vực châu Á – Thái Bình Dương (CONFRASIE).

Nhà khoa học say mê nghiên cứu

Trong gần nửa thế kỷ qua, GS. Nguyễn Ngọc Giao đã có nhiều cống hiến trong các lĩnh vực giáo dục – đào tạo, nghiên cứu khoa học và hoạt động xã hội. Những năm giảng dạy ở đại học, lĩnh vực mà ông đảm nhiệm trải rất rộng, từ các môn toán cho vật lý (đại số, giải tích, lý thuyết nhóm), các môn vật lý lý thuyết (lý thuyết trường, lý thuyết hạt cơ bản, trường hấp dẫn) đến triết học trong vật lý. Các giáo trình do ông viết được nhiều sinh viên sử dụng trong học tập nhiều năm, đặc biệt các tỉnh phía Nam. Ngoài công tác giảng dạy và quản lý, GS. Nguyễn Ngọc Giao đã dành nhiều công sức cho nghiên cứu khoa học và đào tạo đội ngũ kế cận. Ông đã công bố trên 40 công trình về lý thuyết hạt cơ bản và vũ trụ học trên các tạp chí khoa học, các hội nghị khoa học.

Là một nhà khoa học, GS.TS. Nguyễn Ngọc Giao rất coi trọng công tác phổ biến kiến thức khoa học cho quảng đại quần chúng. Ông đã bỏ thời gian và công sức để viết nhiều sách phổ biến kiến thức vật lý, trong đó có nhiều cuốn được tái bản nhiều lần như : Tìm hiểu thế giới nguyên tử; Hạt nhân nguyên tử; Vũ trụ được hình thành thế nào?; Những điều kỳ thú về các hình thái hỗn loạn; Văn minh ngoài Trái Đất...

Ngoài ra, GS. Nguyễn Ngọc Giao còn tích cực tham gia báo cáo các thành tựu khoa học mới tại nhiều câu lạc bộ hay các trường học tại TP. HCM.

Năm 1987, ông đã tham gia thành lập Hội vật lý TP. HCM và liên tục giữ trọng trách phó chủ tịch Hội nhiều nhiệm kỳ. Từ 1990, ông là ủy viên thường vụ Hội vật lý Việt Nam và giữ trọng trách phó chủ tịch Hội vật lý hai nhiệm kỳ. Năm 2002, ông trúng cử Chủ tịch Liên hiệp các hội KH-KT TP.HCM.

Do những đóng góp quan trọng và liên tục trong lĩnh vực giáo dục đào tạo, nghiên cứu, quản lý khoa học và hoạt động xã hội, ngoài danh hiệu Nhà giáo Ưu tú (1990) và Nhà giáo Nhân dân (2002), GS.TS.NGND Nguyễn Ngọc Giao còn được tặng Huân chương Lao động hạng II (2000), hạng III (1995), Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng III (1985) và nhiều huy chương, kỷ niệm chương, bằng khen của các cấp.