Huy động vốn cho các doanh nghiệp Starup

ThS. Trần Thị Thanh Huyền, Trường đại học Nguyễn Tất Thành TP.HCM đã phân tích, đánh giá thực trạng cũng như các vấn đề khó khăn trong quá trình huy động vốn của các doanh nghiệp Starup, từ đó đưa ra các kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện môi trường pháp lý cũng như môi trường đầu tư cho các quỹ đầu tư mạo hiểm và các nhà đầu tư thiên thần, nhằm góp phần thúc đẩy các hoạt động đầu tư hiệu quả cho Doanh nghiệp.

Nhầm lẫn giữa khởi nghiệp với thành lập một doanh nghiệp tư nhân hay một công ty nhỏ

Theo thống kê của tổ chức  Topica Founder Institute, các mô hình khởi nghiệp thành công ở Việt Nam đều được học hỏi và xây dựng từ những mô hình tương tự đã thành công ở nước ngoài, tuy nhiên thực tế không dễ dàng bê nguyên và áp dụng vào Việt Nam. Nhưng hiện nay đa phần chúng ta vẫn đang lẫn lộn giữa khái niệm khởi nghiệp với việc thành lập một doanh nghiệp tư nhân hay một công ty nhỏ. Chính điều này sẽ ảnh hưởng và tác động trực tiếp đến quá trình gọi vốn của một doanh nghiệp khởi nghiệp và một doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty nhỏ.

Có thể thông qua một vài yếu tố để có thể thấy được sự khác biệt một DN Starup với một doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty nhỏ như sau:

                                                                            (Theo Madela Schumacher-Hodge)

Trên thực tế hiện nay, Starup Việt Nam trong lĩnh vực thương mại điện tử đang được tập trung và phát triển mạnh mẽ nhằm đáp ứng nhu cầu mua sắm online của giới trẻ.

Gọi vốn cho các doanh nghiệp Starup

Theo đánh giá của các chuyên gia thì cộng đồng Starup Việt Nam hiện nay cũng có những nét tương đồng với thế giới, trong đó bao gồm các quỹ đầu tư Serie A, lượng vốn đầu tư khoảng 200 ngàn – 2 triệu USD; Serie B rót vốn mỗi vòng khoảng dưới 10 triệu USD.

Hiện tại ở Việt Nam, số lượng các quỹ hoạt động nhiều nhất tại 2 vòng gọi vốn này chủ yếu rơi vào 3,4 cái tên như CyberAgent, Inspire Ventures… Ngoài ra khá nhiều quỹ liên tục ra vào để tìm kiếm cơ hội.

Tiếp đến, là một số quỹ Seed đầu tư khoảng dưới 100 ngàn USD. Các vườn ươm hay bệ phóng doanh nghiệp như FPT Ventures, Dragon Capital Group,Topica, .Egg, 5Desire… Coworking space như Hub.IT cũng khá nổi tiếng, các tổ chức chính phủ hỗ trợ như Cục Thương mại hóa Công nghệ (Bộ KHCN).

Ngoài ra là các cộng đồng mạng, trong đó cộng đồng Launch là lớn nhất tại Việt Nam hiện giờ có khoảng 18.000 người, và một số Blog tiếng Việt.

Rất nhiều trường Đại học thuộc lĩnh vực kinh tế, kỹ thuật, nông nghiệp ... đều tổ chức các CLB DN, các vườn ươm DN nhằm thúc đẩy việc kết hợp giữa thực tiễn với lý thuyết tạo sân chơi cho sinh viên cũng như giảng viên, có khá nhiều công trình nghiên cứu đạt kết quả cao, thế nhưng những nghiên cứu này chỉ ở mức thử nghiệm chứ không thể mang ra thực tế do thiếu kinh phí. Bên cạnh đó là thiếu đội ngũ chuyên gia cũng như lượng khách hàng thực sự quan tâm đến những đề tài này.

Bên cạnh đó có nhiều ý kiến cho rằng tỷ lệ rủi ro khi đầu tư vào Việt Nam còn khá lớn. Một phần do cơ chế chính sách chưa hoàn thiện, một phần do ý thức chủ quan cũng như năng lực của người khởi nghiệp. Do đó, trước mắt, cần phải nâng cao năng lực của đội ngũ những người làm khởi nghiệp, làm sao để có thể giảm thiểu rủi ro khi đầu tư vào bất cứ lĩnh vực nào.

Thực tế cho thấy hiện nay chúng ta có không ít những dự án khởi nghiệp tiềm năng. Thế nhưng, sự đầu tư từ trong nước không có, các dự án này phải tìm nguồn tài trợ từ nước ngoài. Theo quy định của họ, đa phần đều yêu cầu phải lập công ty tại nơi có trụ sở của quỹ đầu tư hỗ trợ. Đây là một sự mất mát lớn của đất nước, bởi khi những dự án khởi nghiệp này thành công, sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương.

Vậy, như thế nào thì được gọi là một Starup thành công ở Việt Nam để có thể tiếp tục các vòng gọi vốn đáp ứng nhu cầu tăng trưởng?

Theo ThS. Trần Thị Thanh Huyền, về hình thức thì Doanh nghiệp Startup  luôn bắt đầu  từ việc gọi vốn lần đầu tiên sau khi doanh nghiệp sử dụng hết lượng tiền ở giai đoạn đầu, vòng gọi vốn này thường được gọi là “Seed fund”, thì theo kế hoạch họ sẽ theo kế hoạch họ bước vào vòng gọi vốn thứ 2, vòng này thường được gọi là “Serie A”. Vòng gọi vốn tiếp theo nữa sẽ được gọi là “Serie B”, rồi “Serie C”, “Serie D”… Do đó Doanh nghiệp Starup được coi là thành công nếu được định giá từ 10 triệu USD trở lên, doanh thu đạt ngưỡng 2 triệu USD, hoặc gọi vốn thành công từ vòng Serie B trở lên. Tất nhiên định nghĩa này chưa hẳn đã đầy đủ, và chưa tính đến những ngoại lệ khác nữa.

Tạm xét tới những tiêu chí kể trên, cho đến nay mới chỉ có khoảng dưới 30 Starup trong ngành CNTT ở Việt Nam được tạm gọi là thành công. Có thể kể đến những cái tên như VCCorp, VNG, Cốc Cốc, Joomlart, Eway, Peacesoft, Tiki,…

Cho đến nay, sau các vòng tăng trưởng thì nhìn chung hoạt động các Doanh nghiệp Star up Việt Nam đa phần đang trong tình trạng một số công ty mới hoạt động đến vòng Seed đã kết thúc vòng tăng trưởng, hoặc một số doanh nghiệp đang trong các giai đoạn tăng trưởng ở Serie C, cá biệt chỉ có VNG là đã đạt đến giai đoạn giá trị xã hội – là một công ty đại chúng với các sản phẩm trực tuyến phục vụ 11 triệu người/tháng ở hơn 200 quốc gia trên thế giới.  

Giải pháp cho vấn đề gọi vốn cho các DN Starup

Đối với Nhà nước:  nên thúc đẩy cải cách chính sách và hoàn thiện hệ sinh thái đầy đủ đúng nghĩa của nó. Luật và chính sách cần thông thoáng trong khi kỹ năng cho các start-up cũng cần được đào tạo, nâng cao nhiều hơn nữa. 

Cơ chế thuế cần ưu đãi cho các Doanh nghiệp Starup về thuế suất thuế thu nhập Doanh nghiệp, thời gian miễn giảm thuế cho các Doanh nghiệp, các chính sách cụ thể nhằm thu hút vốn đầu tư từ các Quỹ đầu tư mạo hiểm hoặc các nhà đầu tư thiên thần.

Do đa phần các Doanh  nghiệp Starup phát triển sản phẩm trên nền tảng công nghệ vì vậy rất cần hỗ trợ về phần kinh phí cung cấp không gian số, dịch vụ hỗ trợ trực tuyến; kinh phí sản xuất thử nghiệm, làm sản phẩm mẫu, hoàn thiện công nghệ cho doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Đối với Doanh nghiệp Starup: cần phải nâng cao năng lực của đội ngũ cũng như năng lực quản trị, năng lực kinh doanh, cách tiếp cận thị trường, quảng bá hình ảnh... cho những người làm khởi nghiệp.

Cần phải có một chương trình đào tạo với cấu trúc rõ ràng và tạo cho các nhà khởi nghiệp có những cơ hội, kinh nghiệm để phát triển ý tưởng và tăng hiệu quả gọi vốn qua các vòng gọi vốn tăng trưởng.

Với lợi thế của một quốc gia có dân số hơn 90 triệu người, trong đó chủ yếu là thế hệ Millennials (những người sinh năm 1980 đến 2000, cuộc sống gắn liền với internet), nền kinh tế internet của Việt Nam đang nắm giữ tiềm năng phát triển rất lớn. Điều đó đồng nghĩa với việc trong các năm tiếp theo là sự phát triển làn sóng Starup ngày càng cạnh tranh mạnh mẽ và khốc liệt trên nhiều lĩnh vực như fintech (Starup làm về lĩnh vực kinh tế - tài chính), groupon ( mua theo nhóm), đào tạo,  mua bán trực tuyến ... Việc thành công của các Doanh nghiệp Starup còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, trong đó không thể không nói đến yếu tố gọi vốn từ các vòng gọi vốn của DN nhằm phát triển vòng đời của DN, đáp ứng mục tiêu tăng trưởng không giới hạn – một trong những đặc tính đặc trưng của DN Starup. Để góp phần tạo nên sự thành công trong các vòng gọi vốn của DN Starup rất cần sự quan tâm của Nhà nước về chính sách, pháp luật nói chung nhằm tạo ra các sân chơi minh bạch, hiệu quả từ đó  hỗ trợ cho việc thu hút các quỹ đầu tư, các tổ chức Doanh nghiệp và cộng đồng xã hội trong quá trình gọi vốn nói riêng.