Hiến kế để phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo

Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt phát biểu tại Hội nghị.

Hội nghị do Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) phối hợp Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội (KHXH) Việt Nam, ĐHQG Hà Nội và ĐHQG-HCM tổ chức tại ĐHQG-HCM vào ngày 24/12.

Theo PGS.TS Huỳnh Thành Đạt - Bộ trưởng Bộ KH&CN, hội nghị nhằm bàn về vai trò, đóng góp của KHCN&ĐMST với sự phát triển kinh tế - xã hội của vùng và địa phương để từ đó có những giải pháp, khuyến nghị hoàn thiện hơn cơ chế, chính sách, pháp luật về KHCN&ĐMST trong những năm tới.

“Không nên biến nhà khoa học thành kế toán viên”

Phát biểu tại hội nghị, PGS.TS Vũ Hải Quân  - Giám đốc ĐHQG-HCM, cho biết, năm 2022, ĐHQG-HCM đã nỗ lực công bố quốc tế hơn 1.900 bài báo. Nhiều nhà khoa học ĐHQG-HCM có hoạt động giảng dạy, học tập, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ nổi bật, đạt được nhiều giải thưởng trong nước và quốc tế, đồng thời ĐHQG-HCM cũng thực hiện nhiều dự án quốc tế. Tuy nhiên, với sứ mạng của mình và khát vọng vào top đầu châu Á và thế giới, nếu so với ĐHQG Singapore, khoảng cách này còn quá xa.

PGS.TS Vũ Hải Quân - Giám đốc ĐHQG-HCM phát biểu tại Hội nghị.

Theo PGS.TS. Vũ Hải Quân, ĐHQG-HCM đang gặp một số thách thức trong thực hiện nhiệm vụ phát triển KHCN&ĐMST. Thứ nhất, ngân sách chi đầu tư cho con người mà cụ thể là cho các hoạt động nghiên cứu khoa học của các nhà khoa học ngày càng hạn chế. Một phần là do thực hiện chính sách cắt chi thường xuyên đối với các đơn vị thực hiện tự chủ đại học.

Thứ hai, việc đầu tư chưa thực sự có trọng tâm trọng điểm, cần xây dựng các công trình nghiên cứu trọng điểm phục vụ mục tiêu phát triển của vùng và đất nước.

Thứ ba, hiện các nhà khoa học ĐHQG-HCM ngoài việc viết bài báo, viết sách, nghiên cứu khoa học còn phải làm thanh quyết toán các đề tài NCKH.

“Không nên biến nhà khoa học thành kế toán viên. Sản phẩm, kết quả nghiên cứu của nhà khoa học nên để các nhà khoa học giám sát lẫn nhau. Khi các nhà khoa học làm đề tài nghiên cứu cần công bố và công khai trên mạng để các nhà khoa học khác giám sát. Ví dụ như một khoản kinh phí bao nhiêu có thể làm ra được sản phẩm nghiên cứu đó. Còn các quy định về giải ngân, quyết toán, tài chính hiện liên quan tới luật thì từng bước đơn giản hóa thủ tục và giao quyền tự chủ nhiều hơn cho các nhà khoa học, chủ nhiệm đề tài” - PGS.TS Vũ Hải Quân nhấn mạnh về thanh quyết toán đề tài NCKH.

Bên cạnh đó,  Giám đốc ĐHQG-HCM còn đề cập thêm hai thách thức khác là vấn đề đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học công nghệ chưa đáp ứng được sự phát triển và chưa phát huy được hết vai trò của hợp tác quốc tế trong NCKH.

Đề xuất thành lập nhóm G5 về KH&CN

Phát biểu tại sự kiện, PGS.TS. Phan Thanh Bình - nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, nguyên Giám đốc ĐHQG-HCM, cho rằng hội nghị có sự hợp tác của 5 đơn vị lớn, đặt ra các vấn đề về nguồn nhân lực, chính sách, chương trình trọng điểm của quốc gia về  KH&CN là rất hay.

PGS.TS. Phan Thanh Bình - nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, nguyên Giám đốc ĐHQG-HCM, phát biểu tại sự kiện.

“Để phát huy hiệu quả sự hợp tác này, các tổ công tác của 5 đơn vị cần làm việc trước xem những vấn đề cần giải quyết, sau đó là phiên làm việc của các thủ trưởng để bàn bạc, thống nhất rồi đưa ra thông báo kết luận và triển khai theo cơ chế đặc thù, thí điểm. Đồng thời có thể xem xét đưa thêm 2-3 doanh nghiệp vào thành nhóm G7 về phát triển  KHCN&ĐMST” - PGS.TS. Phan Thanh Bình đề xuất.

Tại hội nghị, các đại biểu đã nghe 7 báo cáo, tham luận: KHCN&ĐMST phục vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương, vùng lãnh thổ của TS. Chu Thúc Đạt - Vụ trưởng Vụ Phát triển KH&CN địa phương, Bộ KH&CN; Nâng cao vai trò và đóng góp của KHCN&ĐMST đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, vùng của TS. Nguyễn Đình Chúc - Chánh Văn phòng Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam; Đẩy mạnh ứng dụng và chuyển giao tiến bộ KH&CN phục vụ kinh tế - xã hội và đảm bảo quốc phòng an ninh các vùng chiến lược của đất nước đến năm 2030, tầm nhìn 2045 theo định hướng của Bộ Chính trị của PGS.TS. Phan Tiến Dũng - Trưởng ban Ứng dụng và Triển khai công nghệ, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam; ĐHQG-HCM xây dựng Trung tâm khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo (Thực hiện Nghị quyết 24-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội vùng Đông Nam bộ) của PGS.TS. Lâm Quang Vinh - Trưởng ban Ban KH&CN, ĐHQG-HCM; KHCN&ĐMST tại ĐHQG Hà Nội hướng tới sự phát triển kinh tế - xã hội của PGS.TS. Vũ Văn Tích - Trưởng ban Ban KH&CN, ĐHQG Hà Nội; Giới thiệu Bộ chỉ số đổi mới sáng tạo địa phương của PGS.TS. Hoàng Minh - Giám đốc Học viện KHCN&ĐMST, Bộ KH&CN; và Becamex IDC: Từ Công nghiệp - Đô Thị - Dịch vụ đến KHCN&ĐMST của TS Phạm Tuấn Anh - Giám đốc Công nghệ Thông tin Becamex IDC.

TS. Chu Thúc Đạt - Vụ trưởng Vụ Phát triển KH&CN địa phương, Bộ KH&CN, trình bày tại Hội nghị.

Trong phần báo cáo tham luận: “KHCN&ĐMST phục vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương, vùng lãnh thổ”,  TS. Chu Thúc Đạt - Vụ trưởng Vụ Phát triển KH&CN địa phương, Bộ KH&CN kiến nghị xây dựng và tổ chức thực hiện các cơ chế, chính sách nhằm phát triển và ứng dụng khoa học và công nghệ.

“Cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý, thực hiện tốt vai trò điều phối của Bộ Khoa học và Công nghệ cùng với các bộ, ngành, địa phương trong quản lý, thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động đổi mới sáng tạo trong các cơ sở giáo dục đại học và đặc biệt là trong doanh nghiệp.

Xây dựng cơ chế gắn kết hoạt động nghiên cứu với triển khai và chuyển giao công nghệ để ứng dụng nhanh các kết quả nghiên cứu vào sản xuất và đời sống...” - TS. Chu Thúc Đạt đề nghị.

Bộ KH&CN tập trung triển khai 4 nhóm nhiệm vụ trọng tâm

Trao đổi tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt cho biết 4 nhóm nhiệm vụ trọng tâm mà Bộ KH&CN tập trung triển khai trong thời gian tới, bao gồm: 

Một là, tập trung hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật về KHCN&ĐMST, trong đó chú trọng đến việc xây dựng thể chế vượt trội, chấp nhận rủi ro và độ trễ trong hoạt động KHCN&ĐMST; cần có nỗ lực toàn diện và đồng bộ để tháo gỡ những bất cập trong hệ thống luật pháp và chính sách để KHCN&ĐMST phục vụ phát triển KT-XH, đặc biệt là các rào cản, vướng mắc từ các cơ chế, chính sách về kinh tế, đầu tư, thương mại; Tăng cường nguồn lực xã hội đầu tư cho KHCN&ĐMST nhất là từ doanh nghiệp.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt phát biểu bế mạc Hội nghị.

Hai là, thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động ĐMST như là cầu nối để KH&CN phục vụ trực tiếp phát triển KT-XH, qua đó tạo bứt phá trong việc nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế, góp phần đổi mới mô hình tăng trưởng, trong đó, doanh nghiệp giữ vai trò trung tâm, viện nghiên cứu và trường đại học là chủ thể nghiên cứu mạnh.

Ba là, thúc đẩy phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, lấy doanh nghiệp làm trung tâm; phát triển mô hình kinh doanh mới, kinh tế số, xã hội số; nâng cao năng lực đổi mới, hấp thụ và làm chủ công nghệ của doanh nghiệp; tập trung phát triển công nghệ cao, công nghệ chủ chốt của cuộc CMCN lần thứ tư có khả năng ứng dụng cao.

Bốn là, Thực hiện tái cơ cấu các chương trình, nhiệm vụ KH&CN gắn với nhu cầu xã hội, chuỗi giá trị của sản phẩm, tạo giá trị gia tăng, trong đó chú trọng lĩnh vực nông nghiệp; Đẩy mạnh phát triển thị trường KH&CN gắn với xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về KH&CN. Đẩy mạnh hội nhập và hợp tác quốc tế về KHCN&ĐMST nhằm phát huy thế mạnh của Việt Nam và huy động tối đa nguồn lực quốc tế.

“Để thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm trên, Bộ KH&CN mong muốn, và rất cần, sự phối hợp của các bộ, ngành, địa phương, nhất là từ Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, ĐHQG Hà Nội, ĐHQG-HCM và cộng đồng doanh nghiệp...” - Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt chia sẻ.

Kết luận hội nghị, PGS.TS Huỳnh Thành Đạt đánh giá cao và ghi nhận ý kiến đóng góp của các đại biểu về phát triển KHCN&ĐMST của đất nước trong thời gian tới.