Bàn về tính pháp lý của Bảng xếp hạng các trường đại học Việt Nam

Từ trái qua: TS. Trần Đình Lý (Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Nông Lâm TP.HCM), TS. Bùi Kim Hiếu (Trưởng khoa Luật, Trường ĐH Ngoại ngữ - Tin học TP.HCM), Luật sư Phan Trọng Hiếu (Đoàn luật sư TP.HCM), TS. Mai Đức Toàn (Trường ĐH Gia Định).

Ngoài những tranh cãi về cách xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam thì tính pháp lý của Bảng xếp hạng các trường đại học Việt Nam 2023 - Viet Nam's University Rankings (VNUR) cũng vấp phải nhiều nghi vấn.
Việc xếp hạng là cần thiết nhưng phải chuẩn

Theo thông tin từ website (https://vnur.vn) của nhóm thực hiện, VNUR (Viet Nam’s University Rankings) là Bảng xếp hạng các trường đại học của Việt Nam đầu tiên được công bố trong lãnh thổ Việt Nam, dựa vào các tiêu chuẩn và tiêu chí phù hợp với thực tiễn các định hướng về chuẩn mực và chất lượng của giáo dục đại học Việt Nam cũng như các nguyên tắc xếp hạng quốc tế. VNUR sẽ giúp các em học sinh phổ thông có những thông tin thân thiện, dễ hiểu và đáng tin cậy về các trường đại học Việt Nam. Ưu điểm lớn nhất của bảng xếp hạng đại học nói chung và của VNUR nói riêng là đáp ứng một nhu cầu lớn về thông tin của học sinh, phụ huynh và công chúng nói chung”.

Theo một số chuyên gia/đại diện một số trường đại học, việc xếp hạng các trường đại học của Việt Nam là cần thiết nhưng phải hoạt động trong khuôn khổ pháp luật. TS. Trần Đình Lý - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Nông Lâm TP.HCM cho rằng, nếu Việt Nam có một trang đánh giá riêng để hiểu rõ về đại học Việt Nam và chất lượng của từng trường thì rất tốt.

TS. Trần Đình Lý – Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Nông Lâm TP.HCM.

“Bản thân mỗi trường sẽ biết mình ở đâu nhưng nên có bảng xếp hạng chuẩn cho các trường đại học Việt Nam để lấy đó làm động lực phấn đấu và định hướng vươn tầm ra thế giới. Ở tầm quốc tế, các bảng xếp hạng đại học cũng có thể tham khảo các tổ chức danh tiếng như THE, QS và Shanghai rangking...” -TS. Trần Đình Lý chia sẻ.

TS. Bùi Kim Hiếu - Trưởng khoa Luật, Trường ĐH Ngoại ngữ - Tin học TP.HCM (HUFLIT) cho rằng ông ủng hộ việc lập và công nhận bảng xếp hạng trường đại học ở Việt Nam. Tuy nhiên, bảng xếp hạng các trường đại học Việt Nam năm 2023 (VNUR 2023) vừa mới công bố chưa đủ cơ sở pháp lý thuyết phục và ảnh hưởng rất lớn đến uy tín nhiều trường đại học khác trên cả nước.

TS. Bùi Kim Hiếu - Trưởng khoa Luật, Trường ĐH Ngoại ngữ - Tin học TP.HCM: "Bảng xếp hạng các trường đại học năm 2023 (VNUR) không nên công bố rộng rãi và không làm cơ sở để sử dụng cho mục đích quảng bá khi chưa được bất kỳ cơ quan, tổ chức nào công nhận”.

“Thứ nhất, Bảng xếp đang đánh đồng nhiều tiêu chí giữa trường đại học và đại học chỉ sử dụng dữ liệu chung. Trong khi đó, có thể trường đại học thuộc đại học chưa chắc đã đạt đầy đủ tiêu chuẩn đánh giá xếp hạng khi không thuộc đại học.

Thứ hai, Dữ liệu bảng xếp hạng chưa đầy đủ, không đảm bảo chính xác và chưa được kiểm chứng. Chủ yếu sử dụng dữ liệu công khai trên internet dẫn đến ảnh hưởng đến uy tín của trường cũng như sự đánh giá của học sinh, phụ huynh khi lựa chọn trường học đầu vào.

Thứ ba, cần xây dựng quy trình, quy định pháp luật, cơ sở dữ liệu đầy đủ, cần có sự tham gia của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các đơn vị chuyên môn, đơn vị sử dụng lao động để đảm bảo dữ liệu đầy đủ, chính xác mang tính thuyết phục và được công nhận uy tín.

Như vậy, bảng xếp hạng các trường đại học năm 2023 (VNUR) không nên công bố rộng rãi và không làm cơ sở để sử dụng cho mục đích quảng bá khi chưa được bất kỳ cơ quan, tổ chức nào công nhận”, TS. Bùi Kim Hiếu nhận định.

Ở khía cạnh khác, TS. Mai Đức Toàn (Trường ĐH Gia Định) cho biết, bảng xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học chỉ đúng theo từng thời điểm và điều đầu tiên là cần độ uy tín của bảng đánh giá này. Thứ hai, việc xếp hạng phụ thuộc vào nội hàm năng lực của các trường và tiêu chí đánh giá cụ thể như thế nào.

“Trường đã được kiểm định ngoài chưa? Nếu đưa ra một bảng xếp hạng mà không có tiêu chí, thông tin cụ thể thì không có giá trị. Quan trong nhất là website của Bảng đánh giá xếp hạng đó phải được Bộ Giáo dục và đào tạo Việt Nam công nhận, còn không thì nó cũng chỉ là để tham khảo thôi” - TS. Mai Đức Toàn chia sẻ.

Đồng quan điểm, TS. Trần Đình Lý cũng cho rằng, việc công bố xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học trên các phương tiện truyền thông như VNUR có ảnh hưởng rất lớn. Vì vậy, Cục Quản lý chất lượng – Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng nên có phản hồi công khai về vụ việc khi dư luận còn nhiều tranh cãi trái chiều, chưa thấy sự thống nhất và giám sát độc lập của bảng xếp hạng VNUR.

VNUR có hoạt động đúng pháp lý hay không?

Theo thông tin trên website được nhóm thực hiện VNUR thông tin “VNUR được thực hiện trong khuôn khổ hoạt động của Công ty TNHH phi lợi nhuận VIETNAM EDUCATION INDEX (VEINDEX), Mã số DN: 0317457652”.

Tuy nhiên, tra cứu thông tin trên cổng thông tin điện tử của Sở Kế hoạch và Đầu tư TP.HCM thì mã số này là Công ty TNHH VIETNAM EDUCATION INDEX có địa chỉ 32 đường số 9, phường Tân Thuận Đông, Quận 7, TP.HCM; được cấp phép hoạt động ngày 6/9/2022 với tổng số người lao động là 4, loại hình hoạt động là công ty TNHH một thành viên. Người đại diện công ty là Nguyễn Lộc, chức vụ giám đốc. Các ngành nghề đăng ký kinh doanh của công ty này hầu hết là giáo dục và đào tạo từ mầm non đến tiến sĩ và dịch vụ hỗ trợ giáo dục, lập trình máy vi tính, dịch vụ phiên dịch, dịch thuật; hoạt động dịch vụ hỗ trợ khác liên quan đến vận tải. Không có thông tin rõ ràng về đăng ký xếp hạng đại học.

Ảnh chụp màn hình Thông tin về Công ty TNHH VIETNAM EDUCATION INDEX trên website: doanhnghiep.hochiminhcity.gov.vn.

Phóng viên Tạp chí Khoa học phổ thông liên hệ với ông Nguyễn Lộc (qua điện thoại) thì được thêm thông tin: VNUR được thực hiện bởi Công ty TNHH VIETNAM EDUCATION INDEX. Khi được hỏi về chức năng công ty có được phép xếp hạng các trường đại học hay không, ông Nguyễn Lộc trả lời: “Xếp hạng đại học là ngành mới chưa có nhưng thuộc về giáo dục”. Ông Nguyễn Lộc cũng cho rằng theo Điều 9: Xếp hạng cơ sở giáo dục đại học (Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật giáo dục đại học) thì công ty được phép xếp hạng.

Tuy nhiên, trả lời câu hỏi Công ty TNHH VIETNAM EDUCATION INDEX có phải là pháp nhân phi thương mại hay không để thỏa điều kiện xếp hạng cơ sở giáo dục đại học thì ông Nguyễn Lộc cho biết: “Người ta bảo sau này có dịch vụ thì mới có thể đăng ký được... lúc đi đăng ký phi thương mại thì người ta bảo cứ từ từ” và khẳng định thêm “công ty này không có buôn bán gì cả, cho đến giờ phút này là phi thương mại...”.

Theo luật sư Phan Trọng Hiếu (thành viên Đoàn luật sư TP.HCM), việc xếp hạng cơ sở giáo dục đại học đã được quy định cụ thể theo Luật số 34/2018/QH14, ngày 19/11/2018 “Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật giáo dục đại học” như sau:

“Điều 9. Xếp hạng cơ sở giáo dục đại học

1. Xếp hạng cơ sở giáo dục đại học nhằm đánh giá uy tín, chất lượng, hiệu quả hoạt động theo tiêu chí nhất định, đáp ứng nhu cầu thông tin cho cá nhân, tổ chức có liên quan.

2. Cơ sở giáo dục đại học chủ động lựa chọn, tham gia các bảng xếp hạng có uy tín trong nước, quốc tế.

3. Pháp nhân phi thương mại Việt Nam được thực hiện xếp hạng cơ sở giáo dục đại học; phải bảo đảm trung thực, khách quan, minh bạch, có trách nhiệm công khai, giải trình về phương pháp, tiêu chí và kết quả xếp hạng”.

“Như vậy, pháp nhân phi thương mại Việt Nam được thực hiện xếp hạng cơ sở giáo dục đại học, tuy nhiên việc đánh giá xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học cần chú ý nguồn dữ liệu đánh giá phải là chính xác. Trong trường hợp sử dụng nguồn dữ liệu thiếu chuẩn xác thì kết quả không thể đúng. Từ kết quả đó có thể dẫn đến gây thiệt hại cho các trường...” - luật sư Phan Trọng Hiếu nêu ý kiến.

(còn tiếp)