Vietnam DataCube - hệ thống chia sẻ dữ liệu vệ tinh mở và miễn phí

Ủy ban các vệ tinh quan sát trái đất (CEOS) là một đối tác sáng lập trong sáng kiến DataCube nhằm tìm ra giải pháp kiến trúc dữ liệu có giá trị cho người sử dụng toàn cầu và tăng cường vai trò của dữ liệu vệ tinh quan sát trái đất. Mục tiêu của DataCube là cung cấp công cụ khai thác mở và miễn phí, thúc đẩy cộng đồng phát triển, duy trì các ứng dụng cả về chiều rộng và chiều sâu.

Là thành viên chính thức của CEOS từ năm 2013, Việt Nam nhận được sự ủng hộ của các cơ quan vũ trụ các nước trên thế giới để phát triển Vietnam DataCube.

PGS.TS. Phan Văn Kiệm, phó chủ tịch Viện hàn lâm khoa học công nghệ Việt Nam cho biết, với tư cách là thành viên chính thức của Ủy ban vệ tinh quan sát trái đất (CEOS) từ năm 2013, Viện hàn lâm, và cụ thể là Trung tâm vũ trụ Việt Nam, đã tích cực tham gia vào các hoạt động và sáng kiến của CEOS. Đặc biệt, Viện hàn lâm sẽ nhận đăng cai chủ tịch CEOS (CEOS chair) và tổ chức phiên họp toàn thể của CEOS vào năm 2019.

Viện hàn lâm khoa học công nghệ Việt Nam sẽ cung cấp dữ liệu vệ tinh phù hợp của Việt Nam được thực hiện thông qua dự án Trung tâm vũ trụ Việt Nam nhằm mở rộng hệ thống phục vụ không chỉ cho Việt Nam mà còn cho khu vực tiểu vùng sông Mekong và Đông Nam Á.

Hệ thống Vietnam DataCube được phát triển nhằm đem tới cho người dùng dữ liệu vệ tinh quan sát trái đất của Việt Nam cơ sở dữ liệu ảnh vệ tinh cũng như công cụ khai thác miễn phí có khả năng: giảm thiểu thời gian và kiến thức chuyên môn cần thiết để sử dụng dữ liệu vệ tinh; phân tích chuỗi thời gian hiệu quả để hỗ trợ các ứng dụng thay đổi lớp phủ, rừng, hiện trạng sử dụng đất; sử dụng nhiều bộ dữ liệu vệ tinh với nhau; hỗ trợ khách hàng và hỗ trợ người dùng Việt Nam...

Vietnam DataCube cũng hướng tới tầm nhìn là nâng cao năng lực của người dùng để ứng dụng dữ liệu vệ tinh quan sát trái đất tại Việt Nam, qua đó đóng góp vào các chương trình ưu tiên toàn cầu, như các chương trình trong mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc (UN-SDG) và các thỏa thuận Paris và Sendai.

Hiện nay, dữ liệu vệ tinh quan sát trái đất đã và đang được sử dụng không chỉ trong nghiên cứu mà còn trong thực tế phục vụ cho các mục tiêu phát triển bền vững cho thấy các ứng dụng của dữ liệu vệ tinh có tiềm năng lớn trong việc giải quyết các vấn đề quan trọng về môi trường, kinh tế và xã hội ở cấp độ địa phương, khu vực và trên toàn cầu. Các thế hệ vệ tinh quan sát trái đất mới đang cung cấp lượng dữ liệu ngày càng lớn trên phạm vi toàn cầu, và như vậy đối với nhiều ứng dụng, thách thức không còn nằm ở việc thiếu dữ liệu mà là việc làm sao kết nối được giữa dữ liệu, ứng dụng và người dùng. Thậm chí, hiện nay nhiều dữ liệu vệ tinh vẫn chưa được khai thác cho dù đã có các trang thiết bị phân tích và tính toán hiện đại.

Các thách thức về quản lý và phân tích dữ liệu do sự gia tăng rất lớn khối lượng dữ liệu vệ tinh mở và miễn phí có thể được khắc phục bằng cơ sở hạ tầng máy tính mới, công nghệ và kiến trúc dữ liệu như "DataCube". Các thiết bị tính toán, công nghệ và cấu trúc dữ liệu mới, như DataCube, có thể giúp việc quản lý và phân tích dữ liệu đáp ứng với những thách thức nảy sinh từ khối lượng dữ liệu mở và miễn phí khổng lồ.

Một giải pháp như DataCube hoàn toàn có thể giúp các nhà cung cấp hợp lý hóa việc phân phối và quản lý dữ liệu, đồng thời làm giảm bớt các rào cản về mặt kỹ thuật cho người dùng, hơn nữa cũng làm giảm bớt nhiều chi phí so với các phương pháp truyền thống, giúp người dùng khai thác tối đa tiềm năng của dữ liệu vệ tinh.

Nhờ có sự hỗ trợ của Công ty IMSG (Hoa Kỳ), một hệ thống máy chủ hiện đại có khả năng lưu trữ lên tới 200 TB đã được thiết lập tại Trung tâm vũ trụ Việt Nam. Cùng với đó, hệ thống phần mềm DataCube được CSIRO (Australia) cung cấp. Trong giai đoạn đầu, Vietnam DataCube tập hợp dữ liệu vệ tinh LandSat (Hoa Kỳ), Sentinel (châu Âu), ALOS (Nhật Bản) cho toàn bộ lãnh thổ và phát triển các ứng dụng cho Việt Nam là theo dõi rừng, theo dõi lúa và theo dõi mặt nước.

PGS.TS. Phạm Anh Tuấn, tổng giám đốc Trung tâm vũ trụ Việt Nam bày tỏ sự tin tưởng rằng thông qua một cơ sở dữ liệu ảnh vệ tinh miễn phí cùng công cụ khai thác mở, hệ thống Vietnam DataCube sẽ góp phần tạo ra nhiều ứng dụng sâu và rộng hơn nữa phục vụ mục tiêu phát triển bền vững kinh tế - xã hội của không chỉ cho Việt Nam mà còn cho các quốc gia trong khu vực. Đồng thời, mong muốn Việt Nam tiếp tục nhận được nguồn dữ liệu ảnh vệ tinh từ các thành viên CEOS và sự hợp tác của các tổ chức trong khu vực để mở rộng hệ thống Vietnam DataCube thành hệ thống Mekong DataCube cho các nước tiểu vùng sông Mekong, nhằm phát triển các ứng dụng phục vụ các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc.

Hệ thống Vietnam DataCube sẽ không chỉ là một địa chỉ tin cậy chia sẻ dữ liệu vệ tinh mở và miễn phí cho người sử dụng Việt Nam mà còn là một công cụ hữu dụng với khả năng phân tích mạnh, giúp thực hiện các ứng dụng ảnh vệ tinh ở Việt Nam được dễ dàng hơn.