Vaccin ngừa Covid-19 của nhà sản xuất thứ ba

Hãng dược AstraZeneca cùng với Đại học Oxford (Anh) mới đây đã công bố dữ liệu tạm thời về giai đoạn thử nghiệm thứ ba cho vaccin ngừa Covid-19 của chính mình, tiết lộ rằng loại thuốc này có hiệu quả trung bình là 70%. Đó là công bố đầu tiên. Sau đó một thời gian ngắn, Hãng dược AstraZeneca công bố lần thứ hai với bước ngoặt bất ngờ, cho biết có vẻ như vaccin của họ có thể đạt tới 90% hiệu quả. Và tất cả là tại một "sai lầm ngớ ngẩn" mà các nhà nghiên cứu tham gia thử nghiệm đã mắc phải trong việc tiêm chủng thử nghiệm lần đầu, khi nó cho ra kết quả chỉ là 70%.

Cách tạo vaccin phòng chống Covid-19 của Pfizer và Moderna là vaccin RNA. Vaccin này không dùng virus SARS-CoV-2 còn sống làm cho bất hoạt hoặc làm suy yếu, mà dùng công nghệ di truyền trích mã di truyền của SARS-CoV-2 là RNA, cụ thể là mRNA (RNA thông tin, có chức năng truyền thông tin di truyền từ DNA đến ribôxôm để tổng hợp protein) của virus, để khi tiếp xúc sẽ kích hoạt chức năng sinh kháng thể chống SARS-CoV-2 ở người được tiêm chủng. Với SARS-CoV-2, người ta chỉ cần tạo bản sao mRNA rồi đưa vào cơ thể người, mẫu mRNA khi vào trong tế bào người nó sẽ ra lệnh cho tế bào người sản sinh protein hình gai thuộc vỏ của SARS-CoV-2 và đồng thời cơ thể người sản sinh ra kháng thể tiêu diệt các protein này, nhờ đó tạo được sự miễn dịch với SARS-CoV-2.

Vaccin của AstraZeneca có cơ chế khác với công nghệ mRNA do Pfizer - BioNTech và Moderna triển khai trên vaccin của hai hãng này. AstraZeneca dùng mẫu protein là các gai của SARS-CoV-2 đưa vào vi sinh vật vô hại là virus cảm lạnh thông thường ở loài tinh tinh, rồi làm virus sinh sôi nảy nở thật nhiều. Đó là quá trình "tái tổ hợp" giúp có lượng lớn kháng nguyên rồi tạo thành kháng thể đủ để tiêm chủng cho thật nhiều người.

Các nhà khoa học của AstraZeneca - Oxford đã giải thích vì sao công bố lần đầu về hiệu quả của vaccin là 70% và lần sau là 90%

Thử nghiệm lâm sàng (thử nghiệm trên người) giai đoạn 3 của AstraZeneca - Oxford gồm 2 nhóm thử nghiệm thử trước và sau.

Nhóm thử trước gồm 8.895 người được tiêm đủ liều cả 2 mũi vaccin, tức tiêm 2 liều đầy đủ cách nhau 1 tháng. Kết quả cho thấy hiệu quả của vaccin là 70% khi tiêm 2 liều đầy đủ.

Còn nhóm thử nghiệm lâm sàng sau gồm 2.741 người đã được tiêm nửa liều vaccin trong mũi đầu tiên, sau đó là mũi thứ 2 đủ liều cách sau 1 tháng. Thật kỳ lạ, kết quả lại cho thấy vaccin đã đạt hiệu quả tới 90%.

Như vậy, vaccin của AstraZeneca - Oxford có hiệu quả 90% bao gồm dùng trước nửa liều và sau đó dùng một liều đầy đủ, cách nhau ít nhất một tháng. Và hiệu quả giảm xuống còn 70% khi tiêm 2 liều đầy đủ cách nhau 1 tháng.

"Lý do chúng tôi đưa một nửa liều là do tình cờ", Mene Pangalos, phó chủ tịch điều hành nghiên cứu và phát triển dược phẩm sinh học của AstraZeneca, cho biết.

Các nhà nghiên cứu điều hành thử nghiệm có nhận thấy các tác dụng phụ gây ra do vaccin nhẹ hơn dự kiến - bao gồm mệt mỏi, đau đầu hoặc đau nhức cánh tay. Các nhà khoa học đã kiểm tra và nhận thấy hóa ra nhờ liều lượng vaccin đã giảm xuống một nửa.

Các nhà khoa học không thể giải thích sự khác biệt nổi bật giữa hai phác đồ tiêm vaccin, nhưng có kế hoạch sẽ nghiên cứu thêm vấn đề và xem liệu phản ứng miễn dịch trong nhóm gần 3.000 người nói trên có thỏa đáng hay không. Tuy nhiên, có một điều rõ ràng là hai phác đồ khác nhau đã kích hoạt phản ứng miễn dịch khác nhau ở những người tình nguyện.

"Có thể là bằng cách tiêm một lượng nhỏ vaccin để bắt đầu và sau đó là một lượng lớn, đó chính là cách tốt hơn để khởi động hệ miễn dịch và cho chúng ta phản ứng miễn dịch hiệu quả nhất", giáo sư Đại học Oxford Sarah Gilbert nói.

Nhóm thử nghiệm gần 3.000 người nói trên chỉ là một phần nhỏ của thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3. AstraZeneca - Oxford sẽ phải đưa ra kết quả cho hàng chục ngàn tình nguyện viên thử nghiệm nữa để được chấp thuận lưu hành vaccin ở Mỹ. Tuy nhiên, sản phẩm của Oxford lại có hai lợi thế quan trọng hơn so với hai loại vaccin của hai hãng khác.

Đầu tiên, chúng rẻ hơn để sản xuất hàng loạt và sẽ có giá cả phải chăng hơn đáng kể. Thứ hai, vaccin của AstraZeneca - Oxford cũng có thể tồn tại ở nhiệt độ tủ lạnh thông thường, có nghĩa là nó có thể được vận chuyển và phân phối dễ dàng hơn. Trong khi vaccin của Pfizer - BioNTech cần được bảo quản lạnh ở -700C, còn vaccin Mordena cũng cần nhiệt độ bảo quản dưới độ âm.