Ứng dụng cụ thể công nghệ thông tin trong dạy học

Hai quan điểm tiếp cận CNTT

Theo PGS.TS. Lê Văn Tiến, trên thế giới hiện có hai quan điểm chủ yếu về tiếp cận CNTT trong dạy học toán ở trường phổ thông. Cách thứ nhất là tiếp cận CNTT chủ yếu qua máy tính bỏ túi. Quan điểm này ngày càng được củng cố do sự phát triển nhanh chóng của công nghệ khiến máy tính bỏ túi ngày càng tiệm cận với máy vi tính; máy có chức năng lập trình hay vẽ đồ thị đã xuất hiện trên thị trường thế giới hơn 10 năm nay. Tính gọn nhẹ và giá cả hợp lý của máy tính bỏ túi tạo thuận lợi cho việc phổ cập máy tới từng học sinh (HS), trong từng tiết học và tới cả những địa bàn khó khăn như nông thôn, miền núi... Nhờ vào nó, có thể đưa việc ứng dụng CNTT vào trong chính nội dung của các môn học, không phải cấu trúc tin học như một môn học tách rời các môn học khác. Đó thực sự là tin học ứng dụng, chứ không phải là tin học “lý thuyết” - chỉ nên đưa vào như một môn học tự chọn, dành cho những HS yêu thích tin học và có năng khiếu về ngành này. Chính HS là người thực sự có cơ hội khai thác ứng dụng CNTT, chứ không chỉ có giáo viên (GV). Theo quan điểm này, việc khai thác ứng dụng CNTT qua máy vi tính vẫn được khuyến khích.

Quan điểm thứ hai là tiếp cận CNTT chủ yếu qua máy vi tính (như ở Việt <_st13a_country-region w:st="on"><_st13a_place w:st="on">Nam hiện nay). Từ đó, môn tin học “lý thuyết” thường được cấu trúc như một môn học độc lập và bắt buộc, đồng thời người ta gia tăng việc ứng dụng CNTT vào dạy học các bộ môn khác. Tiếp cận này có nhiều ưu điểm, nhưng cũng không ít khiếm khuyết, chẳng hạn những khó khăn đối với các vùng nông thôn, miền núi; không có sự đan xen giữa nội dung tin học với các môn học khác, làm giảm vai trò ứng dụng của CNTT.

Ứng dụng CNTT không có nghĩa là đã đổi mới phương pháp dạy học

Ứng dụng CNTT không đồng nhất với đổi mới phương pháp dạy học (PPDH). CNTT chỉ là phương tiện tạo thuận lợi cho triển khai PPDH tích cực, chứ không phải là điều kiện đủ của PPDH này. Để một giờ học có ứng dụng CNTT là một giờ học phát huy tính tích cực của HS, thì điều kiện tiên quyết là việc khai thác CNTT phải đảm bảo các yêu cầu và tính đặc trưng của PPDH tích cực mà GV lựa chọn. PGS.TS. Lê Văn Tiến cho rằng, hai trong các đặc trưmg cơ bản của PPDH tích cực là: HS được tạo cơ hội hoạt động tích cực và kiến thức là do HS kiến tạo với sự giúp đỡ của GV.

Trong thực tế dạy học hiện nay, các bài giảng có khai thác ứng dụng CNTT thường chỉ dừng lại ở hai cấp độ: cấp độ 1 là thay thế chức năng của bảng và phấn; cấp độ 2 là tạo ra các hình ảnh trực quan cụ thể về toán học hoặc về quy trình thao tác trên các đối tượng đang nghiên cứu trong bài dạy. Điều này tạo thuận lợi cho học sinh tiếp thu kiến thức toán học vốn rất trừu tượng. Nói cách khác, nguyên tắc dạy học “từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, và từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn” ít nhiều đã được vận dụng. Tuy nhiên, người thiết kế thường “sao nhãng” việc quán triệt các yêu cầu đặc trưng của PPDH tích cực và chưa phối hợp tốt các PPDH khác nhau. Điều này làm hạn chế hiệu quả của các giải pháp đổi mới PPDH.

Hiện nay hầu hết các bài giảng cho ứng dụng CNTT đều thiên về khả năng khai thác CNTT của chính người dạy chứ không phải của người học. GV thường không đòi hỏi HS phải biết khai thác CNTT mà chỉ mong muốn các em thừa hưởng được kết quả vận dụng của GV. Việc học sinh không trực tiếp khai thác CNTT để tiến hành các hoạt động liên quan tới bài dạy làm giảm đi hiệu quả học tập kiến thức. Vì vậy, PGS.TS. Lê Văn Tiến cho rằng cần tạo cho học sinh các cơ hội trực tiếp khai thác CNTT để giải quyết các vấn đề liên quan tới nội dung dạy học do GV đặt ra hoặc do chính người học đề xuất.

ANH THƯ