Trung Quốc ngừng mua gạo Việt Nam: Đã biết trước bản chất thị trường “sáng nắng, chiều mưa”

Không bất ngờ

Sau khi TQ trở thành thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam (30 - 32%) không ít chuyên gia đưa ra cảnh báo những bất ổn và rủi ro. Mặt khác, bán tiểu ngạch không thể kiểm soát, có thể bị “bẻ kèo” bất cứ lúc nào. Tiếp sau đó là doanh nghiệp xuất khẩu gạo tại ĐBSCL bị thương lái TQ lừa đảo bằng cách nhận hàng nhưng không thanh toán vì không có hợp đồng cấp Chính phủ. Khi nông dân ĐBSCL đang hăng say thu hoạch lúa hè thu với giá bán tốt thì TQ đột ngột ngừng mua. Một nguồn tin cho biết, TQ chuyển qua mua gạo của Campuchia, điều này cho thấy TQ có sự chuẩn bị “đạo diễn” thị trường theo ý mình, chỉ có ai ảo tưởng mới còn tin vào cách làm ăn của TQ.

Ông T, giám đốc doanh nghiệp xuất khẩu gạo tại An Giang cho rằng, khi bán gạo cho TQ, chúng tôi tham gia mang tính thời vụ thôi vì biết trước thị trường này “sáng nắng, chiều mưa” lắm. Họ ngưng mua sẽ không ảnh hưởng đến xuất khẩu nhiều. Tuy nhiên, cái lo nhất là việc thương nhân TQ vào tận ĐBSCL thu mua lúa gạo như ở ruộng nhà mình, nếu không quản lý được sẽ gây bất ổn thị trường xuất khẩu gạo, khi hợp đồng đã ký với nước ngoài rồi, nhất là hợp đồng tập trung nhưng không đủ gạo giao thì phải bồi thường hoặc phải mua với giá cao thì coi như doanh nghiệp xuất khẩu gạo phá sản hàng loạt.

Doanh nghiệp chủ động trong xuất khẩu

TQ dừng mua gạo đột ngột không tác động quá nhiều như việc ngừng mua dưa hấu hay thanh long, vì Việt Nam đang tích cực đàm phán với nhiều đối tác, chưa kể thị trường truyền thống đang tăng cường mua gạo Việt Nam số lượng lớn. Hiện giá lúa tại ruộng dao động 4.700 - 5.200 đồng/kg, đạt mức cao nhất trong các vụ hè thu gần đây. Hiện các tỉnh đã thu hoạch khoảng 50%, số lượng lúa tồn không còn, ngay cả Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA) cũng không cần đề xuất thu mua tạm trữ như mọi năm. VFA cho biết, giá gạo xuất khẩu giao dịch trong tháng 7 tăng mạnh so với tháng 6 và biến động từ mức 420 -  465 USD/tấn, loại 5% tấm.

Giá gạo thành phẩm xuất khẩu không bao tại mạn tàu loại 5% tấm tối thiểu là 9.050 đ/kg, cao nhất là 9.500 đ/kg, bình quân là 9.320 đ/kg. Giá xuất ở mức cao do giá trong nước tăng cao, tồn kho thấp và các doanh nghiệp phải mua vào để thực hiện các hợp đồng đã ký, nhất là hợp đồng tập trung Philippines với số lượng lớn. Vì vậy giá lúa gạo trong nước tăng liên tiếp và đang ở mức cao nhất trong 3 năm vừa qua. Giá lúa khô tại ruộng, lúa hạt dài thấp nhất là 5.350 đ/kg, cao nhất là 6.450 đ/kg, bình quân là 5.975 đ/kg. Lúa thường giá thấp nhất 4.950 đ/kg và giá cao nhất là 6.200 đ/kg, giá bình quân là 5.742 đ/kg.

Cục trồng trọt cho biết, vụ hè thu 2014 ĐBSCL đã xuống giống được 1,673 triệu ha, đến cuối tháng 7/2014 đã thu hoạch khoảng 744 ngàn ha, năng suất khoảng 5,37 tấn/ha, sản lượng 3,998 triệu tấn lúa, dự kiến thu hoạch trong tháng 8 là 729.000 ha, sản lượng 3,915 triệu tấn lúa và tháng 9 là 200.000 ha, sản lượng 1,074 triệu tấn lúa.

Việt Nam đang thu hoạch vụ hè thu nhưng nguồn cung cấp vẫn hạn chế, không đáp ứng nhu cầu xuất khẩu do mức tồn kho thấp và số lượng hợp đồng đã ký còn nhiều. Mức tồn kho hiện nay chỉ bằng nửa số lượng hợp đồng chưa giao hàng nên các doanh nghiệp phải cạnh tranh mua vào để thực hiện các hợp đồng đã ký. Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thời gian qua lỗ nặng, trong đó có nguyên nhân do thương lái TQ vào tận ĐBSCL thu mua lúa gạo ồ ạt. Theo VFA, đây là tình hình không bình thường so với các năm. Thương lái TQ gom hàng không kiểm soát được làm ảnh hưởng đến cân đối nguồn hàng, nhất là hợp đồng đã ký. Ngoài số lượng hợp đồng đã ký, nhu cầu thị trường từ nay đến cuối năm còn nhiều, nhất là từ các thị trường truyền thống Philippines, Malaysia và Indonesia. Dự báo lượng xuất khẩu cả năm 6,3 triệu tấn, chưa tính xuất khẩu qua biên giới TQ do không thống kê được.