Tiến bộ mới trong phòng ngừa và điều trị ung thư

Tại VN, hàng năm có khoảng 100.000 - 150.000 trường hợp mới mắc ung thư và khoảng 70.000 người chết do ung thư. Ung thư có tới 100 loại, trong đó một số loại hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị được. PGS.BS Nguyễn Chấn Hùng, Chủ tịch Hội Ung thư học TP.HCM, Giám đốc Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, cho biết:

Theo thống kê toàn cầu năm 2002, nhờ sự tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị mà số người đang sống chung với căn bệnh ung thư với thời gian sống trên 5 năm sau chẩn đoán là 24.670.000 người, trong đó ung thư vú có 4,4 triệu người, đại trực tràng 2,83 triệu người và tiền liệt tuyến 2,36 triệu người.

Các vị trí ung thư (UT) thường gặp, tính chung cho cả 2 giới nam và nữ là:

- Phổi: 1,35 triệu ca mới mắc hằng năm, ung thư này luôn chiếm tỉ lệ cao nhất tại các nước phát triển và đang phát triển. Rõ ràng nó liên hệ thói quen hút thuốc lá.

- Vú: 1,15 triệu ca, là loại thường gặp nhất ở phụ nữ.

- Đại trực tràng (ruột già): 1,02 triệu, thường gặp ở các nước công nghiệp, liên quan đến chế độ dinh dưỡng ngày càng nhiều thức ăn nhanh và ít rau quả.

- Dạ dày: 934.000 ca, mà nguyên nhân chính là nhiễm vi khuẩn Helicobacterpylori. Nó liên hệ nhiều đến thói quen ăn các loại thức ăn dự trữ lâu như khô cá, thức ăn hun khói, các loại dưa muối, mắm.…

- Gan: 626.000 ca. Ung thư gan liên hệ đến các bệnh viêm gan siêu vi(75% người liên quan đến viêm gan siêu vi B và C). Bên cạnh đó, ở vùng nhiệt đới, ngũ cốc nhiễm nấm Aspergillus đã làm tăng nguy cơ ung thư gan.

- Tuyến tiền liệt: 679.000 ca, sẽ tăng gấp đôi trong vòng 20 năm tới do sự gia tăng số người cao tuổi.

- Cổ tử cung: 493.000 ca; 82% là do nhiễm virus HPV.

Ở VN, nghiên cứu ở TP.HCM và Hà Nội cho thấy 10 loại ung thư thường gặp ở nam là: gan, phổi, dạ dày, đại trực tràng, tiền liệt tuyến, hốc miệng, vòm hầu, thực quản, lymphô, bệnh bạch cầu. Ở nữ là cổ tử cung, vú, đại trực tràng, phổi, dạ dày, gan, buồng trứng, tuyến giáp, thân tử cung, bệnh bạch cầu.

* Các bệnh ung thư nào có thể phòng ngừa được?

Theo Tổ chức Y tế thế giới, 1/3 số ca ung thư trên toàn cầu có thể phòng ngừa được.

Các ung thư phổi, gan, bao tử, đại - trực tràng là các loại khó trị, hầu hết được phát hiện trễ với tỉ lệ tử vong cao. Tuy nhiên đây lại là những loại ung thư có thể phòng ngừa được: để phòng UT phổi thì phải tránh xa thuốc lá vì 85% số ca ở đàn ông và 47% ở phụ nữ là do hút thuốc lá. Với ung thư gan thì loại trừ viêm gan siêu vi bằng chủng ngừa. Đối với UT bao tử, cần ăn nhiều rau quả và thức ăn tươi. Ung thư đại trực tràng liên hệ chặt chẽ với lượng tiêu thụ thịt, mỡ động vật và việc ăn thiếu chất xơ. Các nghiên cứu dịch tễ học cũng cho thấy sự thiếu vận động và béo phì có ảnh hưởng lên bệnh này.

Với kỹ thuật chẩn đoán tiên tiến hiện nay ung thư cổ tử cung và ung thư vú có thể phát hiện được sớm và điều trị tốt. 10% số ung thư vú là do di truyền (chủ yếu là do đột biến gen BRCA 1 và BRCA 2). Các nguy cơ chủ yếucủa ung thư vú liên hệ đến các yếu tố sinh dục, sự béo phì, rượu, sự kém vận động của cơ thể, liệu pháp hormon thay thế...

* Có những tiến bộ mới nào trong điều trị ung thư?

Vài mươi năm trở lại đây, các nhà khoa học đã tiến rất xa trong việc khám phá và ứng phó với căn bệnh ung thư. Hiện nay, phẫu trị, hóa trị và xạ trị là 3 liệu pháp chuẩn trong điều trị ung thư. Ba liệu pháp này ngày càng phát huy mạnh mẽ và càng lúc càng có hiệu quả. Việc kết hợp giữa phẫu - xạ -hóa trị hay là liệu pháp đa mô thức cho kết quả tối ưu. Mới đây, kho vũ khí chống ung thư lại được tăng cường những liệu pháp mới đang được thử nghiệm lâm sàng rất hứa hẹn. Một số đã được dùng để điều trị có chỉ định rõ ràng, đó là:

+ Các liệu pháp sinh học hay liệu pháp miễn dịch

Bên cạnh 3 vũ khí phẫu trị, xạ trị và hóa trị thì liệu pháp miễn dịch được xem là loại vũ khí thứ tư. Liệu pháp miễn dịch có khi được dùng riêng lẻ, nhưng thường được dùng như một liệu pháp hỗ trợ cho liệu pháp chính. Vài năm gần đây, đã có những tiến bộ đáng kể trong lãnh vực này:

Các vaccin kháng ung thư

Được gọi là liệu pháp miễn dịch chủ động; hiện nay đang được thử nghiệm lâm sàng với mêlanôm ác tính (ung thư da loại hắc tố), ung thư tế bào thận, ung thư đại trực tràng, ung thư tiền liệt tuyến và các ung thư hạch.

Các liệu pháp kháng thể đơn dòng: là liệu pháp miễn dịch thụ động vì các kháng thể được sản xuất với số lượng lớn ở các phòng thí nghiệm. Chúng có thể có hiệu quả ngay cả khi hệ thống miễn dịch của bệnh nhân quá yếu, gồm hai loại:

- Các kháng thể đơn dòng trơn: Hiện nay có hai loại thuốc đã được FDA cho dùng là rituxan (trị một loại ung thư lymphô), và herceptin (trị ung thư vú giai đoạn nặng). Liệu pháp này đã giúp ích cho một số bệnh nhân khi cách điều trị chuẩn hết hiệu quả.

- Các kháng thể đơn dòng có gắn thuốc hoặc chất phóng xạ: được dùng như các phương tiện chuyên chở mang các loại thuốc chống ung thư hoặc chất phóng xạ đi thẳng đến tế bào ung thư để giết nó.

+ Liệu pháp nhắm trúng đích:

Các liệu pháp này dùng các loại thuốc để khóa sự tăng trưởng và lan tràn của ung thư. Chúng can thiệp vào các phân tử gọi là đặc hiệu trong cơ chế sinh ung và sự tăng trưởng của khối u. Đa số các liệu pháp này hiện vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm tiền lâm sàng nhưng vài loại đã ở giai đoạn lâm sàng và một số đã được phê chuẩn để tung ra thị trường.

* Ở VN, những liệu pháp mới kể trên đã được áp dụng chưa?

Do là thuốc mới nên giá còn rất đắt. Hy vọng một thời gian nữa khi giá thuốc giảm bớt thì người dân ở các nước đang phát triển sẽ có cơ hội tiếp cận với phương pháp điều trị mới.