Tạo cơ hội làm việc nhà cho bé

Các bạn nhỏ tham gia trại hè với chúng tôi, hai ngày đầu, cứ nhắc đến giặt quần áo, lau nhà... là uể oải, vì không có thói quen. Sang ngày thứ ba, các bạn giành nhau chiếc khăn, cái chổi, phụng phịu: “Cô ơi, tại sao đội 3 được lau nhà mà đội con thì không? Sao chỉ có 5 cái cây lau nhà thôi ạ?”... Điều đó chứng tỏ, bọn trẻ hoàn toàn có thể có hứng thú làm việc và có khả năng làm việc rất khéo. “Trăm hay không bằng tay quen” - nếu không cho chúng cơ hội làm việc thường xuyên thì đến bao giờ mới biết vén khéo việc nhà, để một ngày ai đó lại chê chúng lười, chúng vụng, chúng ẩu?

Khi tôi hỏi, các con có quan sát mẹ làm việc này như thế nào không, tôi bất ngờ nhận được những câu trả lời phủ định. Có bạn nói: “Ôi, con bận học lắm cô ạ, chẳng có lúc nào mà nhìn mẹ làm việc cả!”. Có bạn thì bảo: “Con chỉ thấy mẹ... chơi facebook thôi, có thấy mẹ làm việc này bao giờ đâu!”. Trên thực tế, trăm thứ vất vả việc nhà mẹ đã làm từ lâu, lúc con học, con chơi, con ngủ. Điều này khiến tôi chạnh lòng nghĩ đến hình ảnh xưa cũ của nhiều gia đình thời chúng tôi còn bé: ngày chủ nhật, cả nhà tổng vệ sinh nhà cửa, bố đóng lại bàn ghế, mẹ dọn bếp, nấu đồ ăn, trẻ con lau cửa sổ, quét nhà...

Thời gian thực sự có tội gì?

Quả là chúng ta đang nhìn quanh để ngụy biện. Đơn giản là giáo dục gia đình giờ đây đã không còn là một phương pháp giáo dục được coi trọng trong xã hội. Người ta đổ xô đi học cách của mẹ Hổ, mẹ Do Thái, mẹ Nhật... mà những gì mềm mại tự nhiên, dạy mà như không dạy... của mẹ Việt Nam thì đã bị quên đi! Nhìn mẹ làm mà học. Cùng mẹ làm mà luyện tập. Hôm nay vụng thì ngày mai đã bớt vụng hơn. Hôm nay ngại thì tháng sau đã trở thành thói quen, không làm không... chịu được. Mỗi người trong gia đình nhận một trách nhiệm việc nhà, hỗ trợ nhau, góp sức làm căn nhà gọn gàng, sạch đẹp mỗi ngày - điều này nói thì dễ như trở bàn tay mà sao giờ đây lại là điều xa xỉ?

Đơn giản là chúng ta đã không dừng lại mà nghĩ. Chúng ta để thời gian trôi đi. Chúng ta không còn biết sắp xếp sao cho có những giờ dành riêng cho gia đình - khoảng thời gian ẩn chứa biết bao bài học quý cứ bị cắt ngắn dần, thậm chí đã “lơ đãng trôi qua”...

Nhiều ông bố, bà mẹ khoe với tôi: “Chúng tôi dành nhiều thời gian cho các cháu lắm đấy chứ. Đưa đi, đón về các kiểu học thêm, cuối tuần đi dã ngoại, ngồi kèm học mỗi tối...”. Như thế cũng thật là quý. Nhưng đừng quên thời gian “làm việc nhà” cùng nhau! Con làm việc nhà không có nghĩa là con đang “giúp bố mẹ” mà là con đang được làm việc của mình. Không có quyền làm việc nhà, không được hàng ngày động vào cái giẻ lau, cái bồn rửa chén..., đứa trẻ chưa được sống đúng nghĩa là một thành viên trong gia đình. Và chính vì thế các cháu mới cần những thứ gọi là quy trình. Cái gì cũng phải làm thành quy trình, từng bước, bọn trẻ học thuộc như học các công thức toán vậy. Việc nhà là một môn học mới, chúng quan sát bố mẹ làm việc, chúng được làm việc nhà thực sự, được tự lo cho bản thân khi đến tuổi... thì mọi tiếp thu tự nhiên cộng với thói quen sẽ tạo thành kỹ năng từ lúc nào chẳng biết.

Sau trại hè, chúng tôi đề nghị các em lựa chọn một hoặc hai công việc mà các em tự hứa với bản thân sẽ thực hiện hàng ngày. Các bạn nhỏ hào hứng, hãnh diện lắm vì những việc ấy các em đã... thuộc quy trình. Tuy nhiên, sau vài ngày ở nhà, có bạn gọi điện than với tôi: “Cô ơi, mẹ em... không cho em làm!”. Thôi, thế là những quy trình mãi mãi chỉ là quy trình. Giống như những công thức sẽ nằm lại trên sách vở nếu trẻ con học vẹt để trả bài thi.

Nếu xét về khía cạnh tâm sinh lý thì trẻ em ở độ tuổi mẫu giáo là phải được hưởng một tuổi thơ có vui chơi, có khám phá thiên nhiên. Làm việc nhà hay việc gì đi nữa thì cũng nên để trẻ tham gia và tự nguyện làm theo đúng khả năng của trẻ. Khi làm đúng với khả năng, lứa tuổi, sở thích thì trẻ bao giờ cũng hào hứng và tập trung sức vào công việc đó. Học cũng vậy, nếu giáo viên khuyến khích và hỗ trợ được học sinh tự nguyện học, rồi tự muốn tìm tòi và sáng tạo, thì thật lý tưởng. Nếu giáo viên đưa ra các quy trình để học sinh thuộc lòng rồi thực hiện đúng như vậy là một điều không hay rồi. Phải chăng giáo viên coi học sinh thời nay là những con rối không có giác quan cảm xúc hay sao mà khi hốt rác hay quét nhà cũng phải theo... quy trình mới đúng. Giáo viên nên nhắc các em để ý bố mẹ hay người giúp việc làm như thế nào rồi các em tự mình làm xem sao. Mà hay hơn cả thì tự dọn phòng mình trước, sạch thì được hưởng sạch, bẩn thì phải chịu... ở bẩn. Đảm bảo các em nhỏ, bị ô nhiễm môi trường mấy hôm, là các em sẽ tự cầm chổi và xẻng mà... tự thí nghiệm thôi.