Rubella: Đặc biệt nguy hiểm với phụ nữ mang thai

Rubella là bệnh được truyền qua đường hô hấp nhưng không có tính lây nhiễm cao như bệnh sởi. Bệnh nhiễm tự nhiên gây miễn dịch suốt đời vì virus chỉ có một típ kháng nguyên duy nhất. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Bệnh có hai dạng lâm sàng:

Rubella mắc phải: có thể gặp ở người lớn, trẻ em và trẻ sơ sinh, lây truyền qua đườnghô hấp. Khoảng 25% số ca nhiễm không có triệu chứng lâm sàng.

Chẩn đoán lâm sàng bệnh rubella ít có giá trị vì nhiều bệnh nhiễm virus có triệu chứng tương tự. Xác định chính xác phải dựa vào xét nghiệm.

Tuy nhiên có thể nghi là rubella nếu: Bệnh phát sau khi bị lây khoảng 2 - 3 tuần, với các triệu chứng khởi đầu là mệt mỏi, sốt, ho, viêm họng; tiếp theo là:

- Viêm hạch sau tai: có tính đặc trưng, kết hợp với một chứng viêm hạch sau cổ và dưới chẩm. Hạch ở vị trí khác cũng có thể bị sưng.

- Hồng ban ở da: xuất hiện 1 - 2 ngày sau khi bệnh khởi phát giống như sởi nhưng nhạt màu hơn, bắt đầu ở mặt, lan ra toàn thân trong vòng vài giờ, tồn tại 2 - 5 ngày rồi hết, không gây tróc vảy trên da.

Hội chứng rubella bẩm sinh: là hậu quả do nhiễm rubella từ trong bụng mẹ. Khi người mẹ nhiễm bệnh trong lúc mang thai, virus theo dòng máu truyền từ mẹ sang thai nhi qua nhau thai từ một tuần trước khi có phát ban ở người mẹ và kéo dài đến vài ngày sau phát ban. Đây là một hội chứng lâm sàng với đặc điểm là có dị dạng và dị tật ở nhiều cơ quan của thai nhi do virus ức chế khả năng phân chia tế bào. Nhiễm càng sớm càng nguy hiểm cho thai nhi, đặc biệt vào ba tháng đầu của thai kỳ. Nhiễm vào tháng đầu tiên sẽ gây dị dạng cho 50% số ca, trong khi chỉ có khoảng 20% ca khiếm khuyết khi nhiễm vào tháng thứ hai và 4% khi nhiễm vào tháng thứ ba của thai kỳ. Trẻ ít bị dị dạng nếu người mẹ bị nhiễm virus rubella sau tuần thứ 18 của thai kỳ.

Những người mẹ nhiễm virus rubella không triệu chứng cũng có thể gây dị dạng cho trẻ. Ngoài ra, nhiễm rubella còn có thể gây sảy thai tự nhiên hoặc làm thai chết lưu.

Nhiễm rubella trong bụng mẹ làm cho virus tồn tại dai dẳng ở trẻ sơ sinh. Ngay sau khi trẻ ra đời đã có thể phát hiện được virus (80 - 90%) trong chất tiết họng, các cơ quan, dịch não tủy, nước tiểu và phết âm đạo của trẻ.

Những khiếm khuyết lâu dài thường gặp nhất là bệnh tim bẩm sinh, mù hoàn toàn hoặc một phần và điếc. Trẻ cũng có thể bị các triệu chứng thoáng qua như chậm lớn, gan lách to, xuất huyết giảm tiểu cầu, thiếu máu, viêm xương, viêm não và màng não.

Các triệu chứng của hội chứng rubella bẩm sinh thường liên quan đến hệ thần kinh trung ương. Biểu hiện thường gặp nhất là chậm phát triển tâm thần từ mức độ nhẹ đến trung bình. Các dấu hiệu về kỹ năng vận động và thăng bằng xuất hiện ở trẻ trước tuổi đến trường. Rối loạn tâm thần và hành vi có thể gặp ở trẻ nhỏ hoặc ở tuổi học trò. Viêm não do hội chứng rubella có biểu hiện dai dẳng và rất khác nhau, nhất là ở trẻ từ 9 - 12 tuổi, như mất thăng bằng, yếu cơ và kém xúc giác.

20% trẻ nhiễm rubella bẩm sinh có triệu chứng bị tử vong. Đặc biệt, một số trẻ nhiễm virus có biểu hiện bình thường lúc mới sinh nhưng sau đó xuất hiện các bất thường.

Một biến chứng hiếm gặp ở trẻ nhiễm rubella bẩm sinh mãn là viêm toàn não tiến triển xuất hiện khi trẻ đã hơn 10 tuổi. Đây là hậu quả của sự thoái hóa thần kinh và chắc chắn sẽ dẫn đến tử vong.

Bệnh rubella hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu.

Nếu trẻ mắc bệnh, nên cho trẻ nghỉ ngơi, uống nhiều nước, hạn chế vận động để tránh biến chứng (viêm tai giữa, viêm phổi, viêm khớp, viêm màng não...). Cách ly với trẻ khác và phụ nữ có thai. Bệnh không nguy hiểm lắm với trẻ em nhưng lại rất nguy hiểm với phụ nữ mang thai 3 tháng đầu thai kỳ.

Phòng ngừa bằng ­­cách chích ngừa cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên, phụ nữ ở tuổi sinh đẻ (chỉ được có thai sau khi chủng ngừa 3 tháng, chống chỉ định ở phụ nữ có thai). Giá vaccin rubella - sởi - quai bị phối hợp là 90.000 - 120.000 đ. Trẻ đã tiêm ngừa bệnh quai bị - sởi - rubella đủ 2 mũi theo lịch tiêm chủng thì không cần tiêm thêm.