Triệu chứng

Khoảng 60% nam giới tuổi 60 và 90% lứa tuổi từ 70 đến 80 có các triệu chứng sau đây, cần đi khám ở các phòng khám chuyên khoa tiết niệu.

Tiểu phải rặn khởi động, tiểu ngắt quãng, tiểu khó, tia nước tiểu yếu, tiểu gấp, tiểu són, tiểu nhỏ giọt cuối dòng, cảm giác tiểu không hết, tiểu nhiều lần, tiểu đêm, bí tiểu.

Kích thước của phì đại tuyến tiền liệt không ảnh hưởng đến mức độ rối loạn tiểu. Có những bệnh nhân tuyến tiền liệt phì đại rất to nhưng ít bị rối loạn đi tiểu. Trái lại, có những bệnh nhân tuyến tiền liệt phì đại vừa phải nhưng đi tiểu lại rất khó. Độ nặng nhẹ của các triệu chứng rối loạn đi tiểu tùy thuộc vào mức độ chèn ép niệu đạo chứ không phụ thuộc hoàn toàn vào độ lớn của phì đại tuyến tiền liệt.

Chuẩn đoán bệnh bằng cách:

- Khám phá tuyến tiền liệt bằng ngón tay qua trực tràng để đánh giá độ lớn của tuyến và phát hiện những bất thường nghi ngờ ác tính.

- Định lượng PSA (kháng nguyên đặc hiệu của tuyến tiền liệt) trong máu. PSA là một protein do tế bào tuyết tiền liệt sản xuất, có trị số bình thường dưới 4ng (nanogram/mL). Khi ung thư tuyến tiền liệt, PSA thường tăng cao. Tuy nhiên, không phải tất cả mọi trường hợp tăng PSA đều do ung thư tuyến tiền liệt. Hiện nay, các nhà khoa học vẫn chưa xác định được chính xác trị số PSA nào là đặc trưng cho ung thư tuyến tiền liệt.

- Siêu âm tuyến tiền liệt qua trực tràng. Nếu kết quả khám tuyến tiền liệt và định lượng PSA có bất thường, bệnh nhân được làm siêu âm tuyến tiền liệt qua trực tràng. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ sẽ sinh thiết tuyến tiền liệt để phát hiện ung thư. Tháng 4 năm 2005, Bệnh viện ĐHYD sẽ đưa vào hoạt động hệ thống sinh thiết tuyến tiền liệt qua trực tràng dưới hướng dẫn của siêu âm để tăng cường khả năng phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt (hiện tại ở Việt Nam chưa có kỹ thuật sinh thiết tuyến tiền liệt qua ngả trực tràng dưới hướng dẫn của siêu âm).

- Đo lưu lượng dòng nước tiểu, thể tích nước tiểu tồn lưu và soi bàng quang trong những trường hợp khó chuẩn đoán.

Điều trị

- Khi các triệu chứng rối loạn đi tiểu còn nhẹ, chưa ảnh hưởng đến cuộc sống của bệnh nhân. Không cần điều trị chuyên biệt, chỉ cần tuân theo các nguyên tắc sau:

- Hạn chế dùng các chất kích thích như trà, cà phê, rượu, thức ăn cay…

- Uống ít nhất 1,5 lít nước mỗi ngày nhưng giảm trọng lượng nước uống sau 19 giờ.

- Điều trị táo bón và nhiễm trùng tiểu.

- Không nên đứng quá lâu và nhịn tiểu quá lâu.

- Tái khám mỗi 6 tháng.

- Khi các triệu chứng rối loạn đi tiểu ở mức độ trung bình, ảnh hưởng ít nhiều đến cuộc sống của bệnh nhân, cần điều trị bằng thuốc:

Hai loại thuốc chủ yếu đang dùng rộng rãi hiện nay là thuốc chẹn thụ thể alpha và thuốc ức chế men 5- alpha reductase. Các thuốc này đều có những tác dụng phụ nhất định nên phải theo hướng dẫn và kiểm soát chặt chẽ của bác sĩ chuyên khoa Tiết Niệu.

- Khi các triệu chứng rối loạn đi tiểu ở mức độ nặng, ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống của bệnh nhân hoặc khi điều trị nội khoa thất bại. Can thiệp ngoại khoa.

Mổ mở bóc tuyến tiền liệt. Hiện nay biện pháp điều trị này chỉ còn áp dụng rất hạn chế trong những trường hợp phì đại tuyến tiền liệt quá lớn hoặc khi bệnh nhân có kèm theo sỏi lớn ở bàng quang, túi ngách lớn ở bàng quang.

Cắt tuyến tiền liệt qua nội soi niệu đạo. Là biện pháp điều trị ngoại khoa hiệu quả nhất, đang được áp dụng trong gần 90% trường hợp phì đại tuyến tiền liệt cần can thiệp ngoại khoa. Phẫu thuật này nhẹ nhàng và bệnh nhân hoàn toàn không có vết mổ trên bụng.

Một số biện pháp can thiệp ít xâm hại khácnhư bốc hơi tuyến tiền liệt bằng kim, bốc hơi bằng laser. Hiệu quả kém hơn cắt tuyến tiền liệt qua nội soi niệu đạo. Chỉ nên áp dụng cho những bệnh nhân có thể trạng quá yếu.

Tóm lại, phì đại tuyến tiền liệt là một rối loạn thường gặp ở nam giới lớn tuổi. Đây là bệnh lành tính và dễ điều trị. Điều đáng sợ nhất là ung thư tuyến tiền liệt có thể xảy ra đồng thời với phì đại tuyến tiền liệt. Để phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt, từ tuổi 50, nam giới nên kiểm tra tình trạng tuyến tiền liệt ít nhất mỗi năm một lần.