Nhân ngày đột quỵ thế giới 29/10: Cấp cứu đột quỵ trong “thời gian vàng” - cơ hội phục hồi cao

“Thời gian vàng” trong điều trị đột quỵ
Vừa qua, Bệnh viện đại học y dược (BV ĐHYD) TP.HCM vừa tiếp nhận trường hợp của anh N.T. X., 39 tuổi, một nhân viên văn phòng ngụ quận 6, TP.HCM. Là lao động chính và trụ cột gia đình, anh X. đang hoàn toàn khoẻ mạnh, làm việc, sinh hoạt bình thường. Vào một buổi tối đầu tháng 10/2017, anh đang đứng trong nhà bỗng thấy tay và chân phải không điều khiển được. 
Người thân chạy lại đỡ và hỏi chuyện nhưng thấy anh lơ ngơ, không nói gì được, cũng không có phản ứng với lời người khác. Vợ anh ngay lập tức đưa chồng đến cấp cứu tại BV ĐHYD. Tại đây, các bác sĩ chẩn đoán anh X. bị đột quỵ cấp và khởi động quy trình báo động cấp cứu đột quỵ. 
Ngay lập tức, các bác sĩ cấp cứu, bác sĩ thần kinh, bác sĩ chẩn đoán hình ảnh, điều dưỡng và các kỹ thuật viên cùng phối hợp khám, đánh giá, làm xét nghiệm, chụp cắt lớp não, giải thích tình trạng người bệnh với gia đình và đưa ra phương án điều trị. Chỉ trong vòng 15 phút từ khi được đưa đến bệnh viện, anh đã được tiêm thuốc thông mạch. 
Kết quả chụp cắt lớp cho thấy anh X. bị tắc một mạch máu lớn lên não, nên người bệnh được đưa ngay đến phòng can thiệp để được rút huyết khối thông mạch. Tại đây, các bác sĩ tiếp tục tiến hành chụp mạch máu và dùng các dụng cụ chuyên dùng luồn trực tiếp vào động mạch, lấy ra cục máu đông đang làm tắc mạch máu của người bệnh. 
Thủ thuật kết thúc và các mạch máu não của anh X. đã thông suốt hoàn toàn chỉ sau 1 giờ 30 phút tính từ lúc anh có triệu chứng đầu tiên. Sau thủ thuật, anh X. đã có thể nói chuyện, tuy tay chân cử động còn yếu. Ngày hôm sau, người bệnh hồi phục hoàn toàn và đã có thể xuất viện sau khi tìm rõ nguyên nhân và lên kế hoạch điều trị lâu dài để phòng ngừa tái phát.
Không may mắn như anh X., chị G., 47 tuổi, làm nghề buôn bán tại TP.HCM bị đột quỵ trong một chuyến du lịch Vũng Tàu. Sau khi quá chén cùng vài người bạn, chị G. về ngủ. Sáng hôm sau, khi người thân lay gọi dậy nhưng chị G. không có bất kỳ phản ứng gì nên đã đưa chị đến bệnh viện cấp cứu. 
TS.BS. Nguyễn Bá Thắng, trưởng đơn vị đột quỵ, phó trưởng khoa thần kinh BV ĐHYD nhận định: “Trường hợp chị G. được đưa đến cấp cứu tại BV ĐHYD trong tình trạng lơ mơ, liệt nửa người, không phản ứng gì với lời nói người khác. Các bác sĩ đã tiến hành khám, xét nghiệm, chụp cắt lớp và chẩn đoán chị G. bị đột quỵ thiếu máu não nặng do tắc một động mạch lớn trong lúc ngủ. 
Tuy nhiên, do chị G. được đưa đến bệnh viện hơn 12 giờ sau khi bị tắc mạch máu não, vượt quá với quãng “thời gian vàng” trong điều trị đột quỵ và hình chụp cắt lớp cho thấy gần một nửa bộ não của chị G. đã bị hư hại, khiến các bác sĩ không thể can thiệp tái thông mạch máu, mà chỉ có thể cứu sống tính mạng và giảm thiểu tối đa di chứng do đột quỵ để lại. 
Chị G. được cứu sống, nhưng bị liệt nửa người, suy giảm nhận thức và khả năng giao tiếp, cuộc sống phía trước chỉ gói gọn trên giường bệnh và chiếc xe lăn”.
Theo TS. Thắng, mỗi tháng, BV ĐHYD TP.HCM tiếp nhận 100 - 120 ca bệnh đột quỵ. Trong số đó, chỉ có 8% người bệnh được đưa đến bệnh viện cấp cứu kịp thời trong “thời gian vàng” để được áp dụng các biện pháp điều trị thông mạch máu. Con số này ở nhiều bệnh viện khác trong cả nước còn thấp hơn, chỉ từ 1 - 3%. 

Phòng ngừa đột quỵ 
Đột quỵ là căn bệnh phổ biến, bất ngờ và gây ra hậu quả nghiêm trọng, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và giảm thiểu hậu quả. Với đột quỵ, mỗi giây đều quý, nghĩa là dù cùng được chữa trong “thời gian vàng” nhưng với người đến bệnh viện và được chữa trị sớm, sẽ có kết quả tốt hơn. 
Bản thân người bệnh hoặc người xung quanh cần nhận biết ngay các dấu hiệu khi đột quỵ xảy ra như bị méo miệng, nói ngọng hoặc không nói được, yếu tay chân một bên... để đưa đi cấp cứu kịp thời. Nếu người bệnh đột quỵ không được cấp cứu trong quãng “thời gian vàng” thì hậu quả phải chịu rất nặng nề, có thể liệt nửa người, hôn mê sâu, thậm chí tử vong. 
TS.BS. Nguyễn Bá Thắng khuyến cáo, để phòng tránh nguy cơ đột quỵ, mọi người cần phải:
- Có lối sống lành mạnh.
- Không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia. 
- Tăng cường vận động và tập thể dục thể thao.
- Giảm ăn mặn, giảm mỡ béo, tăng cường rau xanh và trái cây. 
Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần khám sức khỏe định kỳ, phát hiện các bệnh lý nguy cơ như tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh tim, xơ vữa động mạch... để chữa trị kịp thời. Người đã từng bị đột quỵ còn cần phải uống các thuốc phòng ngừa và điều trị bệnh căn nguyên.