Hiệu quả của vaccin ngừa Covid-19

Theo giới quan sát, dù mới chỉ là đánh giá bước đầu, song kết quả nghiên cứu vaccin ngừa Covid-19 của Moderna vẫn được đánh giá là quan trọng, mang lại nhiều hy vọng hứng khởi. Xin có đôi điều nói về vaccin ngừa Covid-19, đặc biệt là lợi điểm cùa vaccin mRNA-1273 ngừa Covid-19 của Moderna.

Vaccin là những chế phẩm sinh học (dùng mầm bệnh chết, sống hay một phần mầm bệnh, thậm chí là một đoạn DNA hay RNA) được dùng đưa vào cơ thể nhằm tạo ra những kháng thể đặc hiệu để khi nhiễm mầm bệnh thật, cơ thể có kháng thể sẽ chống trả và tiêu diệt được mầm bệnh.

Cách tạo vaccin phòng chống Covid-19 của Moderna là vaccin RNA, hay còn gọi vaccin “vectơ”. Vaccin này không dùng virus SARS-CoV-2 còn sống làm cho bất hoạt hoặc làm suy yếu, mà dùng công nghệ di truyền trích mã di truyền của SARS-CoV-2 là RNA, cụ thể là mRNA (RNA thông tin, có chức năng truyền thông tin di truyền từ DNA đến ribôxôm để tổng hợp protein), để khi tiếp xúc sẽ kích hoạt chức năng sinh kháng thể chống SARS-CoV-2 ở người được tiêm chủng. Với SARS-CoV-2, người ta chỉ cần tạo bản sao mRNA rồi đưa vào cơ thể người, mẫu mRNA khi vào trong tế bào người nó sẽ ra lệnh cho tế bào người sản sinh protein hình gai thuộc vỏ của SARS-CoV-2 và đồng thời cơ thể người sản sinh ra kháng thể tiêu diệt các protein này, nhờ đó tạo được sự miễn dịch với SARS-CoV-2.

Còn vaccin mRNA-1273 ngừa Covid-19 đang trong các đánh giá ban đầu dữ liệu thử nghiệm lâm sàng giai đoạn ba là như thế nào?

Để vaccin tạo ra được cho phép dùng cho người, vaccin đó phải trải qua các giai đoạn phát triển rất nhiêu khê. Vaccin phải trải qua các giai đoạn thử nghiệm lâm sàng, tức thử trên người. Các giai đoạn thử vaccin trên lâm sàng được quy định như sau:

- Giai đoạn 1 là giai đoạn đầu tiên thử nghiệm trên người nhằm đánh giá sơ bộ về tính an toàn của thuốc. Số người tham gia thử nghiệm: 15 - 30.

- Giai đoạn 2 là giai đoạn thử nghiệm nhằm xác định liều tối ưu cho thử nghiệm lâm sàng và chứng minh tính an toàn, hiệu quả của thuốc, bao gồm cả tính sinh miễn dịch của vaccin thử trên đối tượng đích, đồng thời lựa chọn liều, lịch dùng thích hợp cho tiêm chủng sau này. Số người tham gia: ít hơn 100.

- Giai đoạn 3 là giai đoạn thử nghiệm được nghiên cứu trên quy mô lớn nhằm xác định tính ổn định của công thức vaccin, tính an toàn, hiệu quả, đồng thời xác định phác đồ tiêm chủng được lựa chọn từ giai đoạn 2, nhằm đánh giá tính an toàn và hiệu quả của vaccin trên một nhóm cộng đồng lớn hơn. Số người tham gia: từ 200 đến vài ngàn.

Nếu thành công cả 3 giai đoạn trên, vaccin được cho phép lưu hành trên thị trường dùng cho người.

Còn hiệu quả của vaccin Pfizer 90%, vaccin Moderna 94,5% có nghĩa là gì?

Nhiều người nghĩ rằng, con số 90% đó thường được hiểu là cứ 10 người được tiêm, thì chỉ có 1 người bị nhiễm, hay 94,5% được hiểu là cứ 100 người được tiêm, thì chỉ có 5 hay 6 người bị nhiễm. Nhưng hiểu như thế là không đúng. Lý do là vì đơn vị để xác định hiệu quả của vaccin không phải là số ca nhiễm (số người bị nhiễm), mà là nguy cơ (tức xác suất) bị nhiễm. Con số 90% hay 94,5% có nghĩa là vaccin khi tiêm giúp giảm nguy cơ 90% hoặc 94,5% so với nhóm chứng. Nó hoàn toàn không có nghĩa là ngăn ngừa 90% hay 94,5% số ca nhiễm. Hiệu quả 90% không có nghĩa là cứ 10 người được tiêm vaccin thì có 9 người không bị nhiễm; nó có nghĩa là nhóm được tiêm vaccin có xác suất nhiễm thấp hơn nhóm chứng 90%. Nói cách khác nữa, theo tính toán của các nhà nghiên cứu của Pfizer, nếu 10.000 người tiêm vaccin của hãng này thì sẽ có khoảng 4 người bị nhiễm, còn nếu không tiêm vaccin thì số ca nhiễm sẽ là khoảng 40. Hiểu như vậy sẽ đúng hơn.

Lợi điểm kế tiếp của vaccin mRNA-1273 ngừa Covid-19 của Moderna là việc bảo quản tồn trữ vaccin. Hãng dược Pfizer (Mỹ) và đối tác BioNTech (Đức) tuyên bố họ đã sở hữu loại vaccin ngừa Covid-19 đầu tiên trên thế giới đạt hiệu quả thử nghiệm đến 90%, nhưng vui không được nhiều, người ta trăn trở vì loại vaccin này đòi hỏi trữ đông ở nhiệt độ -700C trong suốt quá trình vận chuyển. Tạo được môi trường có nhiệt độ -700C là rất khó, đặc biệt nước có khí hậu như nước ta. Còn vaccin mRNA-1273 ngừa Covid-19 của Moderna chỉ cần được bảo quản ở nhiệt độ gần như tủ lạnh gia đình (từ 2 - 80C).