Hiểu biết mới về chứng đau nửa đầu

Di truyền học, dược lý học... ngành nghiên cứu mũi nhọn muốn đi tới kết thúc những cuộc tranh luận về bệnh đau nửa đầu (migraine). Hội nghị Quốc tế lần thứ XII về nghiên cứu bệnh đau nửa đầu vừa họp đầu tháng 10 vừa qua ở Kyoto đã chứng minh nó một cách rõ ràng. Phần lớn các công trình nghiên cứu được trình bày đều xuất phát từ những chuyên khoa đó. Để củng cố thêm, những kỹ thuật mới nhất về chụp hình y học đã cho phép nghiên cứu những cơ chế đó một cách chi tiết. Ít được biết tới, bệnh đau nửa đầu không phải vì thế mà không trở thành một thảm họa thực sự. 12 triệu người Pháp mắc bệnh, trong đó số bệnh nhân nữ chiếm tỷ lệ cao hơn nam (khoảng 4 phần 5). Nhưng ngày nay người ta cũng biết đó không phải là một bệnh tưởng.

Những nơron, nạn nhân của sự kích thích quá mức

Những công trình nhiều hứa hẹn nhất dẫn các nhà khoa học theo con đường bản chất của gen. “Trong cơn đau nửa đầu, các mạch máu của màng não (lớp màng bảo vệ não và tủy sống) và những mạch máu trong não là đối tượng bị viêm và giãn ra, theo giáo sư Michel Minet nhà thần kinh học ở Nice. Điều khiến cho người ta bị đau, chính là sự kết hợp của hai hiện tượng đó. Chúng xuất hiện vì những mạch máu não nhận được một tín hiệu lệch lạc của não: hệ thống thần kinh chỉ huy chung, thông thường là nghỉ ngơi, bỗng hoạt động một cách không bình thường và phát ra một cơn (bệnh biến)”.

Tất cả mọi người đều có thể là nạn nhân và trong mọi lúc. Sự khác nhau giữa một cá nhân “bình thường” và một người bị đau nửa đầu “thực sự” là người này bị đau thường xuyên. Cực kỳ nhạy cảm với mỗi yếu tố được phát ra stress, mệt mỏi...) bệnh nhân bị đau nhiều lần. Nguyên nhân: một sự bất thường trong kích thích của não. Để truyền một tín hiệu từ nơron này đến một nơron khác phải phát ra một xung điện. Thế mà những nơron của các bệnh nhân đó lại truyền đi quá nhiều tín hiệu như một cục pin phát điện ra quá mạnh... Từ khoảng 10 năm nay, các gen gây ra những dị thường đó đã được cách ly. Các nhà khoa học chủ yếu đã nghiên cứu bệnh đau nửa đầu trong gia đình, kèm theo những rối loạn thần kinh nặng (hôn mê, nửa đầu) và có thể xảy ra với nhiều người trong cùng một gia đình, các nhà nghiên cứu đã xác định được 3 gen hiện hữu trong những người mắc bệnh, mã hóa các protein thần kinh điều hòa sự kích thích của não. Phải chăng cũng những gen đó đã tạo ra những cơn đau “cổ điển”? Đây là một giả thiết mà các nhà khoa học hiện đang thăm dò.

Cơn đau có thể tạo ra một loại trầm cảm

Các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu não của những người mắc chứng đau nửa đầu dưới ánh sáng của những kỹ thuật hiện đại về chụp hình y học: Scanner, chẩn đoán nhiệt ký... Do đó, họ đã phát hiện ra cơn đau tác động tới phần lớn những vùng giác quan. Điều đó giải thích được tính nhạy cảm cao của bệnh nhân, họ không chịu đựng được tiếng ồn, hoặc ánh sáng hoặc một số mùi. Những vùng não quản lý đường ruột của chúng ta cũng bị đảo lộn. Đó là lý do tại sao nhiều người bị đau đầu thường hay buồn nôn, ói mửa hoặc có khi bị tiêu chảy.

Một số bệnh nhân mô tả họ thấy tính tình thay đổi, cơn đau đẩy họ vào một tâm trạng như trầm cảm “Trên bình diện não bộ người ta có thể so sánh cơn đau nửa đầu giống như một trận bão”, giáo sư Minet nói.

Những biểu hiện đó cũng là những dấu hiệu lâm sàng để chẩn đoán bệnh đau nửa đầu. Người thầy thuốc còn tìm hiểu những triệu chứng khác như thời gian đau (từ 4 giờ đến 72 giờ nếu không điều trị) và quy luật của nó. Cơn đau thường có những đặc điểm sau: đau một bên đầu, đau giật (có cảm giác như tim đập trong đầu) và tăng lên khi làm một việc gắng sức vô hại (lên cầu thang hoặc đơn giản là đi bộ).

Từ lâu các thầy thuốc tự hài lòng khi quy tội cho stress và sự lo âu. Đến nay người ta biết chúng chỉ là những yếu tố khởi động. Một nửa số bệnh nhân là những người lo âu, có thầy thuốc nghi ngờ là những vùng trong não có liên quan đến bệnh đau đầu và lo âu một phần, ở gần nhau. Làm việc quá sức, mệt mỏi, các yếu tố hormon như gần đến kỳ kinh nguyệt; những vấn đề về ngủ, chế độ ăn uống cũng có vai trò trong đó. Một cảm xúc mạnh cũng có thể khởi động cho cơn đau, kể cả một tin vui đột ngột. Người đau đầu thường đặc biệt nhạy cảm với sự thay đổi, việc sử dụng thời gian như ngày nghỉ quá bận, một đêm mất ngủ hoặc một bữa ăn quá “nặng”... Một quy luật vàng: lối sống hợp lý, vệ sinh.

Các thầy thuốc có cả một tủ thuốc chữa chứng đau đầu nhưng họ chỉ điều trị các... triệu chứng như các loại thuốc chống viêm không có steroid hoặc nếu không đỡ thì dùng triptan, loại thuốc mới nhất, ngăn sự giãn mạch. Dù liệu pháp nào, điều quan trọng là phải phản ứng sớm. Từ 10 đến 15% bệnh nhân có thể dự đoán cơn đau trước từ 24 đến 48 giờ với một số dấu hiệu báo trước. Lời khuyên: hãy dùng thuốc ngay khi thấy đau để xóa nhanh nó. Nhưng uống trước lại không có tác dụng. Nên chú ý: 3% người Pháp bị đau nửa đầu do lạm dụng các loại thuốc, nhất là phụ nữ. Cần phải điều trị về cơ bản: những loại bêta-bloquant (ức chế bêta) vốn để điều trị bệnh cao huyết áp, một số thuốc chống trầm cảm, chống giải phóng sérotonine trong não, chống động kinh vì sự đột biến kích hoạt não khó gần gũi với điều quan sát được ở bệnh động kinh. Cuối cùng là dihydroergotamine, một dẫn xuất của cựa mạch đen, khá phổ biến ở Pháp.

Số lượng những cơn đau giảm dần theo tuổi

Để phòng bệnh, mọi hoạt động thư giãn và tâm lý liệu pháp đều có lợi. Về liệu pháp thực vật, một số cây như cây Lạc tiên (nhãn lồng, chùm bao) cũng có tính chống trầm cảm và góp phần chống bệnh đau đầu, một bệnh nhân có thể tái phát sau nhiều năm và số cơn đau cũng giảm dần theo tuổi, nhưng nó có thể đeo đuổi cả đời. Mục tiêu là chung sống tốt nhất với bệnh của mình, trong khi chờ đợi các nhà khoa học đạt tới những liệu pháp cơ bản.

Kích cỡ của các mạch máu tăng theo cường độ của cơn đau. Sự giãn mạch và viêm của chúng kéo theo sự gia tăng về đau đớn và nhiệt độ.

A/ Trước cơn đau:

Nhiệt độ bình thường, máy không phát hiện ra gì cả một số bệnh nhân đã cảm thấy rối loạn về thị lực, mệt mỏi.

B/ Giai đoạn đầu của cơn đau:

Các mạch máu giãn ra (màu vàng bên phải, ở trên) cơn đau xuất hiện: bệnh nhân cảmnhận thấy những co giật, đau nhói. Có cảm giác đầu bị nằm trong một cái etô (mỏ cặp).

C/ Đau ở mức độ cao nhất:

Toàn bộ đầu bị ảnh hưởng, cơn đau (màu trắng chạy xuống cổ, gáy và có thể kéo theo những cơn co thắt).