El Nino 2009 với thời tiết và dịch cúm

El Nino 2009 - thời tiết châu Á trở nên cực đoan

Mới chỉ đến cuối tháng 9, Biển Đông đã phải gánh chịu 9 trận bão cùng nhiều áp thấp nhiệt đới, một số đã được hình thành giữa nơi nước ấm ngoài khơi vùng biển nước ta. Đặc trưng của hiện tượng El Nino là tạo nên nhiều hình thái thời tiết thất thường, lắm khi cực đoan dẫn tới thiệt hại nghiêm trọng về người và của, đe dọa đến cả an ninh lương thực.

Các phân tích đến nay cho biết đợt El Nino 2009 - 2010 chỉ ở cường độ trung bình. Nhưng những hình thái thời tiết mưa, bão và hạn hán tỏ ra cực đoan và ngày càng trầm trọng. Hạn hán lan ra trên các địa bàn nông nghiệp đôi khi cách xa hàng ngàn cây số, bao gồm hầu hết diện tích canh tác trọng điểm của vùng Nam Á từ Ấn Độ đến <_st13a_country-region w:st="on"><_st13a_place w:st="on">Bangladesh.

Mùa mưa ở Ấn Độ kéo dài từ tháng 6 đến hết tháng 9. Nhưng đến nay các nhà khí tượng cho biết lượng mưa thiếu hụt đã lên đến 22%, chỉ thấp hơn con số kỷ lục 23,9% của năm cực hạn 1972. Các năm hạn khác cũng theo mỗi đợt El Nino với mức thiếu hụt lên đến 19% cho các năm 2002, 1987, và 1979. Thiếu nước không chỉ làm thất thu vụ lúa, mía đường, và đậu phộng mà các hồ tích chứa không đủ cho việc phát điện và tưới vụ đông.

Cứ vào mỗi đợt El Nino khi khối nước biển dọc đường xích đạo của Thái Bình Dương và Đông Nam Á nóng lên và mưa bão tập trung vào đó, thì vùng Nam Á thấp thỏm thiếu nước không đủ trồng trọt. Miền đông châu Phi, bán đảo Ả Rập, và miền nam <_st13a_country-region w:st="on"><_st13a_place w:st="on">Indonesia kéo dài sang tới đông nam nước Úc cũng chịu cảnh ngộ tương tự. Tháng 8 năm nay nhiều nông dân ở vùng châu thổ Murray-Darling, nơi vốn sản xuất đến 40% nông sản cho Úc, đã bỏ đất trống hoặc đem bán đi trả nợ vì không nước tưới!

Các nhà khoa học nay nhận ra rằng ảnh hưởng của El Nino càng lúc càng chuyển về phía tây đến vùng châu Á, thay vì tập trung lên các vùng bờ phía tây châu Mỹ. Từ đầu tháng 6 năm nay mưa bão tập trung tàn phá quần đảo Philippines và vùng Biển Đông. Trong cùng tháng đó hàng triệu nông dân ở miền bắc và trung <_st13a_country-region w:st="on"><_st13a_place w:st="on">Bangladesh trở nên khốn đốn vì lượng mưa do gió tây nam từ Ấn Độ Dương chuyển đến chỉ còn ở mức 63%.

Sang đầu tháng 9 báo chí nhiều nước đã phải mạnh mẽ lên tiếng, không chỉ vì giá các nông sản Ấn Độ bắt đầu tăng lên đến hơn 10% ngay giữa chính vụ, mà nhất là vì thảm cảnh nhiều nông dân túng quẩn đâm ra tự tử hay phải bán vợ đợ con để trả món nợ do bởi hạn hán gây ra từ một mùa mưa kém nhất kể từ 1972.

Hình ảnh truyền từ vệ tinh cho thấy sóng Kelvin đang mang nước nóng di chuyển về phía đông Thái Bình Dương với tốc độ 3 m/giây, sẽ đến bờ biển Peru trong tháng 10. Với các đợt El Nino mạnh như 1997 - 1998 thì phía tây châu Mỹ bị tàn phá nặng. Nhưng với các El Nino yếu như 2002 - 2003, 2004 - 2005, 2006 - 2007 và trung bình như 2009 - 2010 thì thời tiết châu Á trở nên cực đoan hơn, với nhiều thiệt hại hơn.

Ảnh hưởng của El Nino lên đại dịch cúm

Một nghiên cứu thực hiện bởi Đại học Texas A&M cho thấy việc Trái đất nóng lên trong mấy chục năm nay không làm cho hiện tượng El Nino mạnh thêm, nhưng lại phát hiện có mối liên hệ giữa El Nino 1918 với đại dịch cúm (H1N1) Tây Ban Nha lúc đó, cách nay 91 năm.

El Nino diễn ra mỗi khi nước biển giữa vùng xích đạo Thái Bình Dương nóng lên, tạo ra các hình thái thời tiết thất thường nhiều khi cực đoan làm ảnh hưởng đến nhiều nơi trên thế giới. Cơ quan Liên hiệp quốc vừa xác nhận El Nino đợt này đã chính thức diễn ra từ cuối tháng 7/2009, và sẽ kéo dài đến hết năm nay hay sang đầu 2010.

Trước đây chúng ta ít biết về đợt El Nino 1918 do bấy giờ vào cuối thế chiến thứ nhất, các trạm đo nhiệt độ nước biển giữa Thái Bình Dương không còn hoạt động. Nhóm nghiên cứu đã phục dựng dưới dạng mô hình máy tính sau khi đưa các số liệu đo đạc cùng thời ở vùng Nam Mỹ và vài nơi khác, cho thấy đợt El Nino 1918 - 1919 mạnh nhất trong số các El Nino thế kỷ 20. Hai đợt mạnh tiếp theo xảy ra trong các năm 1982 - 1983 và 1997 - 1998. Nhưng vào các năm đầu thế kỷ 20 lượng khí nhà kính của ngành công nghiệp chưa nhiều trong bầu khí quyển, điều này đặt thành nghi vấn cho rằng Trái đất nóng lên làm cho hiện tượng El Nino sau này sẽ trầm trọng hơn.

Cũng như tình hình thời tiết năm nay, El Nino 1918 gây ra hạn hán tồi tệ ở Ấn Độ đồng thời với việc số lượng mưa bão trong Đại Tây Dương ít đi. Và trong số khoảng 25 triệu người (hay nhiều hơn) chết bởi đại dịch cúm năm đó, có trên 17 triệu người Ấn, 500 - 675 ngàn người Mỹ, trên dưới 400 ngàn người Nhật.

Đại dịch kinh hoàng bùng phát từ tháng 3/1918, kéo dài đến hết tháng 6/1920. Lần theo số liệu máy tính phân tích, các nhà nghiên cứu nhận ra rằng đợt El Nino 1918 - 1919 tạo ra cơ hội lan truyền dịch cúm, rồi làm bệnh tình trầm trọng thêm bởi các hình thái thời tiết cực đoan ở mỗi một vùng, tạo nên con số chết chóc không thể đếm xiết.

Máy tính cũng cho thấy nhiều sự đồng dạng của hai trận đại dịch cúm 1918 và 2009 hiện nay, với sự xuất hiện và hỗ trợ mạnh mẽ của El Nino, và cùng bùng phát vào đầu tháng 4 khi mà nước biển trên Thái Bình Dương nóng lên, để rồi bột phát cực mạnh trong khoảng tháng 6, chuẩn bị cho thời điểm lan truyền cực nhanh khi cái lạnh thu đông ập đến.

HOÀNG XUÂN PHƯƠNG