Bệnh herpes môi - miệng

HỌ VIRUS HERPES VÀ BỆNH HERPES

Họ virus herpes bao gồm:

- HSV-1 (herpes simplex virus típ 1).

- HSV-2.

- Virus thủy đậu - zona (VZV hay HSV-3).

- Virus Epstein-Barr (EBV hay HSV-4).

- Cytomegalovirs (CMV hay HSV-5)

- Virus herpes 6 và 7.

- Virus herpes kết hợp với u sarcoma Kaposi.

HSV-1 chính là tác nhân của herpes môi-miệng, một bệnh trạng thường tự hết. Nhưng các tổn thương có thể lan vào hầu-họng, thậm chí xảy ra ở vùng mắt. Ở người bị giảm miễn dịch (do HIV hay dùng thuốc hủy miễn dịch) HSV-1 có thể gây bệnh lan rộng và nghiêm trọng.

HSV-2 là tác nhân của herpes sinh dục. Nhưng HSV-2 cũng có thể gây mụn rộp ở vùng miệng; ngược lại, HSV-1 cũng có thể gây nhiễm chéo ở vùng sinh dục.

Virus herpes có thể nằm tiềm ẩn trong các hạch thần kinh, và một số tình huống đặc biệt làm kích hoạt chúng trở lại. Nhiều người trước tiên có cảm giác ngứa, nóng hay tê, kèm theo hồng ban; sau đó các mụn nước hay bóng nước xuất hiện, rồi vỡ, loét, gây đau, và tự lành trong vòng 7 - 10 ngày. Nhưng virus có khả năng lây truyền nhiều ngày trước giai đoạn tiền triệu và sau khi lành mụn loét.

CHỐNG TÁI PHÁT

Nhiều yếu tố có thể kích hoạt virus herpes tiềm ẩn, bao gồm: tia tử ngoại (UVA, UVB), viêm, chấn thương, stress thể chất và cảm xúc, suy dinh dưỡng, sốt, cảm, cúm, hành kinh và môi trường quá nóng hay quá lạnh. Tránh hay giảm các yếu tố kích ứng này có thể giúp phòng ngừa hay giảm nhẹ cơn tái phát.

Kem chống nắng

Việc sử dụng các chất chống nắng có thể là biện pháp phòng tái phát hữu hiệu nhất cho nhiều người: PABA (p-aminobenzoic acid), padimat O, meradimat, oxybenzon, octinoxat, avobenzon, homosalat, oxid titan, oxid kẽm... Vì da môi mỏng nên phải dùng các loại kem có chỉ số bảo vệ SPF cao. Các sản phẩm kem môi chống nắng trên thị trường có SPF 15 bao gồm: Blistex Lip Balm (padimat O 6,6%, oxybenzon 2,5%), Blistex Lip Tone, Blistex Complete Moisture, Blistex Herbal Answer (có thêm dược thảo), ChapStick Lip Moisturizer, ChapStick Lipsations. Mentholatum Natural Ice có SPF 14, Blistex DCT 20. Blistex Ultra Protection, ChapStick Ultra 30 và Natural Ice Extreme có SPF 30. Cần bôi môi 20-30 phút trước khi phơi nắng và bôi lại mỗi 2 giờ hoặc sau khi kem bị trôi đi do nhúng nước, liếm môi hay ăn uống. Nguy cơ từ tia nắng tăng lên với độ cao, nên những người leo núi cần dùng kem có SPF 30.

Không dùng chung kem với người khác, nhằm tránh lây lan virus herpes.

Thuốc kháng virus

- Acyclovir (Zovirax) là thuốc uống kháng virus đầu tiên được FDA (Cơ quan Quản lý Thực Dược phẩm Mỹ) phê chuẩn dùng cho bệnh nhiễm HSV-1 ở người bị suy giảm miễn dịch cũng như cho HSV-2 và VZV. Kem acyclovir tỏ ra có tác dụng chống tái phát.

- Kem foscarnet (Foscavir) không ngừa được tái phát HSV nhưng giảm đáng kể kích cỡ và thời gian bị mụn loét.

- Các thuốc (uống) famciclovir (Famvir) và valacyclovir (Valtrex) cũng có tác dụng chống tái phát herpes.

Thuốc kháng viêm

Các chất kháng viêm không steroid như aspirin, ibuprofen và indomethacin được dùng chống tái phát herpes, nhưng chúng cần được khảo sát thêm.

Bổ sung dinh dưỡng và chống stress

Các chất bổ sung dinh dưỡng, đặc biệt là lysin, được dùng trong phòng ngừa tái phát herpes, nhưng chúng chưa được khảo sát tường tận.

Khi bị cảm lạnh hay cúm, cần nghỉ ngơi, dinh dưỡng thích hợp và tăng cường uống nước nhằm giảm nguy cơ tái phát herpes.

ĐIỀU TRỊ HERPES

Thuốc kháng virus

FDA đã công nhận kem docosanol 10% (Abreva) cho điều trị mụn rộp. Nó có tác dụng giảm đáng kể thời gian lành bệnh HSV-1 và cũng chống lại HSV-2, VZV, CMV và cả HIV.

FDA cũng phê chuẩn kem penciclovir 1% (Denavir) và valacyclovir (Valtrex) uống cho điều trị herpes môi-miệng.

Acyclovir kem bôi và viên uống chỉ được phê chuẩn cho người bệnh herpes bị suy giảm miễn dịch, nhưng nhiều thầy thuốc cũng dùng nó cho các bệnh nhân khác.

Chất giảm đau

Nếu đã quá trễ để dùng thuốc kháng virus, cũng còn nhiều phương thuốc khác cho người bệnh herpes:

- Các thuốc uống giảm đau như paracetamol, aspirin, ibuprofen, naproxen và ketoprofen (trẻ dưới 12 tuổi chỉ dùng paracetamol và ibuprofen).

- Các thuốc bôi giảm đau như benzocain, benzyl alcohol, camphor-phenol, dyclonin, lidocain, tetracain, butacain...

- Các chất bảo vệ da và chống ngứa bao gồm allantoin, calamine, bơ dừa, glycerin, kaolin, petrolatum, acetat kẽm và oxid kẽm.

Một số dược thảo cũng đang được thử nghiệm.

Nhưng mối quan tâm lớn hiện nay của các nhà khoa học là tìm kiếm một vaccin cho bệnh nhiễm HSV-1 và HSV-2. ó